بررسی فقهی رابطه بین زکات و مالیات در دولت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته فقه اسلامی، جامعه المصطفی العالمیه

2 عضو هیئت علمی جامعه المصطفی

10.30497/ies.2023.244809.2170

چکیده

این تحقیق که با استفاده از روش کتابخانه‌ای منابع را بررسی نموده و به روش اجتهادی به تطبیق و تحلیل پرداخته است سعی کرده رابطه‌ بین زکات و مالیات در دولت اسلامی بررسی و دلایل مربوط به تفاوت‌ها و جواز یا عدم جواز جایگزینی زکات و مالیات را مطرح نماید. نتایج تحقیق گویای آن است که با توجه به سرشت اجتماعی بودن اصل وجوب زکات به‌ عنوان حکم اولی تکلیفی، احتمال ولایی بودن تطبیق زکات بر مصادیق در قبال سایر احتمالات تقویت شده و تطبیق زکات بر موارد نه‌گانه مشهور را می‌توان از شئون حاکمیتی و ولایی پیامبر اکرم دانست و این احتمال از میان سایر احتمالات، راه‌حل مناسبی برای رفع اختلاف روایات در مورد تغییر مصادیق زکات در زمان سایر ائمه به شمار می‌رود. با توجه به تعمیم شأن حاکمیتی پیامبر اکرم و ائمه معصومین بر اساس مبنای ولایت ‌فقیه به فقیه جامع‌الشرایط می‌توان ادعا نمود که در صورت صلاحدید ولی‌فقیه و حاکم اسلامی، می‌توان مالیات‌هایی که در حکومت اسلامی گرفته می‌شود را نیز به ‌عنوان ‌یکی از مصادیق جدید زکات، بر مصادیق نه‌گانه که پیامبر اکرم قرار دادند، افزود و احکام و آثار مترتب بر زکات را به این مالیات‌ها، مترتب ساخت. شایان ‌ذکر است با توجه به‌ حکم حکومتی دانستن تطبیق زکات بر موارد، تغییر مصادیق را در جانب زیادی نه نقصان مورد پذیرش واقع می‌شود و هیچ نوع تغییری در موارد نه‌گانه مشهور که توسط پیامبر اکرم جعل و قرارداد شده است، مقبول نظر نویسنده نخواهد بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Jurisprudential investigation of the relationship between zakat and taxes in the Islamic state

نویسندگان [English]

  • Asghar Matinpoor 1
  • Ali Saeli 2

1 دانشجوی دکتری رشته فقه اسلامی، جامعه المصطفی العالمیه

2 Member of the faculty of Jamiat al-Mustafa

چکیده [English]

One of the important issues in Islamic economics is determining the relationship between Islamic taxes such as zakat and conventional government taxes. Zakat is one of the branches of Islam and one of the important pillars of Islamic society. This issue has been taken into consideration in Islamic schools of thought and has found different divisions. This research using the library method analyzed in the ijtihad method, has tried to examine the relationship between zakat and taxes in the Islamic state and to present the reasons for the differences and the permissibility or impermissibility of replacing zakat and taxes. The results of the research show that according to the social nature of the principle of zakat obligation as the first obligatory ruling, the probability of applying zakat to the examples is enhanced compared to other possibilities, and the application of zakat to the nine famous cases can be considered from the sovereign affairs of the Holy Prophet. Considering the generalization of the sovereign dignity of the Holy Prophet and the infallible imams based on the authority of the jurisprudence to the jurisprudence, it can be claimed that at the discretion of the jurist and the Islamic ruler(Vali-e- Faqih), the taxes collected in the Islamic government can also be considered as one of the new examples of zakat. Vali-e-Faqih can add the nine examples given by the Holy Prophet and arranged the rulings and effects of zakat to these taxes. It is worth mentioning that according to the ruling of the government regarding the application of zakat to the cases, the change of the examples is acceptable in many ways, not less, and any kind of change in the famous nine cases that were forged and contracted by the Holy Prophet will not be acceptable in our opinion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zakat
  • Taxes
  • Islamic State
قرآن کریم.
ابن ماجة، محمدبن‌یزید (1418ق). سنن ابن ماجة. بیروت: دارالجیل.
ابن هشام، عبدالملک‌بن‌هشام (بی‌تا). السیرة‌النبویة، بیروت: دارالمعرفة.
ابوداود، سلیمان‌بن‌اشعث (1420ق). سنن أبی‌داود. قاهره: دارالحدیث.
اردبیلى، احمدبن‌محمد (1403ق). مجمع‌الفائدة والبرهان فی شرح ارشادالاذهان (14 ج). چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
بابایی، عیسی (1396). بررسی تطبیقی مالیات‌های اسلامی با مالیات‌های حکومتی (مطالعه موردی: خمس و زکات). تحقیقات جدید در علوم انسانی، دوره 6، شماره 18.
بحرانى، یوسف‌بن‌احمدبن‌ابراهیم آل‌ عصفور (1405ق). الحدائق‌الناضرة فی احکام‌العترة الطاهرة  (25 ج). چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
جعفری، محمد (1419‌ق). رسائل فقهى (جلد 1). تهران: منشورات کرامت.
حر عاملى، محمدبن‌حسن (1409ق). تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة. قم: مؤسسة آل البیت (ع).
حلبی، ابوصلاح (1403ق). الکافی فی‌الفقه. اصفهان: کتابخانه عمومى امام امیرالمؤمنین(ع).
حلی، نجم‌الدین جعفربن‌حسن (1408ق). شرایع‌الاسلام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
خویى، سیدابوالقاسم (1418ق). موسوعة‌الامام‌الخویی (جلدهای 23 و 24) قم: مؤسسه احیای آثار الامام الخویی.
دانش، محمدعیسی (1400). چیستی و چرایی زکات و تفاوت‌های آن با مالیات. مجله در مسیر استنباط، سال 11، شماره 25.
رضایی دوانی، مجید (1389). مقدمه‌ای بر مالیه عمومی در اسلام. تهران:‌ سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
سیفی مازندرانی، علی‌اکبر (1428ق). دلیل تحریرالوسیلة- ولایة‌الفقیه‌. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینى(ره).
شریف، سیدمرتضى على‌بن‌حسین (1415ق). الانتصار فی انفرادات‌الامامیه‌. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
شریف، سیدمرتضى على‌بن‌حسین (1387ق). جمل‌العلم والعمل. نجف: مطبعة‌الآداب‌.
صدر، سیدمحمدباقر (1382). الاسلام یقودالحیاة. تهران: دارالصدر.
صدوق، ابن بابویه (1415). المقنع، قم: مؤسسه امام‌هادی(ع).
طبرسی، حسن (1406ق). تفسیر مجمع‌البیان فی تفسیرالقرآن (جلد 1). بیروت: دارالمعرفه.
طرابلسى، ابن براج قاضى عبدالعزیز‌ (1406ق). المهذب. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
طوسی، ابوجعفر (1375ق). الاقتصادالهادی الى طریق‌الرشاد‌، تهران: کتابخانه جامع چهل‌ستون‌.
طوسی، ابوجعفر (1407ق). الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
طوسی، ابوجعفر (1387ق). المبسوط فی فقه‌الامامیه. تهران: المکتبة‌المرتضویة للاثرالجعفریة.
طوسى، ابوجعفر محمدبن‌حسن (1407ق). تهذیب‌الاحکام  (10 ج). چاپ 4، تهران: دارالکتب‌الاسلامیه.
طوسى، محمدبن‌على‌بن‌حمزه‌ (1408ق). الوسیلة الی نیل‌الفضیلة. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى(ره).
عاملی، شمس‌الدین محمدبن‌مکی (1417ق). الدروس. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عفیف، ابوذر؛ و اصغرزاده، احمد (1385). مالیات و وجوهات شرعیه. الهیات و معارف اسلامی (مطالعات اسلامی)، شماره 73.
کاشیان، عبدالمحمد؛ شعبانی، احمد؛ و عسکری، محمدمهدی (1394). بررسی دوگان‌های تقدم وجوهات شرعی یا مالیات و مکمل یا جانشین بودن آن‌ها با تأکید بر ابعاد حکومتی خمس و زکات در اقتصاد اسلامی ایران. معرفت اقتصاد اسلامی، شماره 12.
کلینى، محمدبن‌یعقوب‌بن‌اسحاق (1407ق). الکافی (ط - الاسلامیه) (8 ج). چاپ 4، تهران: دارالکتب‌الاسلامی.
 گروهی از نویسندگان (1376)، مجله فقه اهل‌بیت علیهم‌السلام (56 ج). چاپ اول، قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت(ع).
‌مجلسی، محمدباقر (1404ق). مرآة‌العقول فی شرح اخبار آل‌الرسول (جلد 79). تهران: دارالکتب‌الاسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر (1425). أنوارالفقاهة - کتاب البیع. قم:‌ مدرسه الامام على‌بن‌ابى‌طالب(ع).
مفید، محمدبن‌محمدبن‌نعمان عکبرى (1413ق). المقنعه (1 ج). کنگره جهانى هزاره شیخ مفید(ره)، قم.
منتظری نجف‌آبادی، حسین‌علی (1409ق). کتاب الزکاة (4 ج). مرکز جهانى مطالعات اسلامى، قم.
مؤمن، محمد (1380). رابطه خمس و زکات با مالیات‌های حکومتی. اقتصاد اسلامی، شماره 2.
مؤمن، محمد (1385). مالیات در حکومت اسلامی. مجله فقه اهلبیت، شماره 45.
نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهرالکلام فی شرح شرایع‌الاسلام‌ (جلد 15). بیروت: داراحیاء‌التراث‌العربی‌.
The Holy Quran.
Ibn Majah, Muhammad bin Yazid (1998). Sunan Ibn Majah. Beirut: Dar al-Jeil.
Ibn Hisham, Abdul Malik Ibn Hisham (Beta). Sirat al-Nabawiyya, Beirut: Daral al-Marfet.
Abu Dawud, Suleiman bin Ash'ath (1999). Sanan Abi Dawood Cairo: Dar al-Hadith.
Ardabili, Ahmad bin Mohammad (1982). Majmaal al-Faidah and al-Burahan in the commentary of Irshad al-Azhan. 1st edition, Qom: Islamic Publications Office affiliated to the Qom Theological Seminary Society of Teachers.
Babaei, Isa (2017). Comparative study of Islamic taxes with government taxes (case study: Khums and Zakat). New Research in Human Sciences, Volume 6, Number 18.
Bahrani, Yusuf bin Ahmad bin Ibrahim al-Asfur (1984). Al-Hadaiq al-Nazrah in Ahkam al-Atrah al-Tahira (25 c.) 1st edition, Qom: Islamic Publications Office affiliated to the Qom Theological Seminary Society of Teachers.
Jafari, Muhammad (1998). Jurisprudential treatises (volume 1). Tehran: Karamet Charters.
Har Aamili, Muhammad bin Hasan (1988). Tafsil vasael of Shia to the tahsil of Shari'a. Qom: Al-Bayt Foundation (AS).
Halabi, Abu Salah (1982). Al-Kafi fi al-Fiqah. Isfahan: Public Library of Imam Amirul Momineen (AS).
Hali, Najmuddin Jafar bin Hasan (1987). Sharia al-Islam Qom: Ismailian Institute.
Khoi, Sayyadabul Qasem (1997). Al-Imam Al-Khoei Encyclopedia (Volumes 23 and 24) Qom: Institute for Revival of Imam Al-Khoei's Works.
Danesh, Muhammad Isa (2021). What and why zakat and its differences with taxes. Journal in the Path of Inference, Volume 11, Number 25.
Rezaee Devani, Majid (2010). An introduction to public finance in Islam. Tehran: Organization for studying and compiling humanities books of universities (Samt).
Saifi Mazandarani, Ali Akbar (2007). The reason for Tahrir al-Wasila - Wilayat al-Faqih. Tehran: Institute for organizing and publishing the works of Imam Khomeini (RA).
Sharif, Seyyed Morteza Ali Bin Hossein (1994). Al-Intisar fi Infradat al-Imamiya. Qom: Islamic publishing office affiliated with the teachers community of Qom seminary.
Sharif, Syed Morteza Ali Bin Hossein (1967). Jamal al-Illam and action. Najaf: Al-Adab Press.
Sadr, Seyyed Mohammad Baqer (2003). Islam Yagud al-Hayya. Tehran: Dar al-Sadr.
Sadouq, Ibn Babouyeh (1994). Al-Muqnaq, Qom: Imam Hadi Institute.
Tabarsi, Hassan (1985). Tafsir Majmaal Bayan fi Tafsir al-Qur'an (Volume 1). Beirut: Dar al-Marafa.
Tripoli, Ibn Baraj Qazi Abd al-Aziz (1985). Almohazzab. Qom: Islamic publishing office affiliated with the teachers community of Qom seminary.
Tusi, Abu Jaafar (1955). Al-Ekhtisad al-Hadi al-Tarq al-Rashad, Tehran: Chehlsetun Jame Library.
Tusi, Abu Jaafar (1986). Al-Khalaf Qom: Islamic publishing office affiliated with the teachers community of Qom seminary.
Tusi, Abu Jaafar (1967). Al-Mabusut in al-Imamiyah jurisprudence. Tehran: Al-Muktab Al-Mortazawieh Lalathr Al-Jaafari.
Tusi, Abu Jaafar Muhammad bin Hasan (1986). Tahdeeb al-Ahakam (10 c.) 4th edition, Tehran: Dar al-Kutb al-Islamiyeh.
Tusi, Muhammad bin Ali bin Hamzah (1987). Al-Wasila to Nile Al-Fazilah. Qom: Ayatollah Murashi Najafi Library.
Ameli, Shams al-Din Muhammad bin Makki (1996). Eldros. Qom: Islamic publishing office affiliated with the teachers community of Qom seminary.
Afif, Abuzar; and Asgharzadeh, Ahmed (2006). Taxes and Islamic funds. Islamic Theology and Education (Islamic Studies), No. 73.
Kashian, Abdul Mohammad; Shabani, Ahmed; and Askari, Mohammad Mahdi (2015). Investigating the duality of the priority of Sharia funds or taxes and their complementarity or substitution with emphasis on the governmental dimensions of khums and zakat in the Islamic economy of Iran. Knowledge of Islamic Economics, No. 12.
Kalini, Muhammad bin Yaqub bin Ishaq (1986). Al-Kafi (i-Islamiyya) (8 c.) 4th edition, Tehran: Dar al-Kutb al-Islami.
A group of writers (1997), Fiqh magazine of Ahl al-Bayt, peace be upon them (56 volumes). First edition, Qom: Islamic jurisprudence encyclopedia institute on the religion of Ahl al-Bayt (AS).
Majlesi, Mohammad Bagher (1983). The merat of al-Aqool in the description of the news of al-al-rasul (Volume 79). Tehran: Darul Kitab al-Islamiyeh.
Makarem Shirazi, Nasser (2004). Anwar Al-Fiqahah - The Book of Sale. Qom: Madrasa al-Imam Ali bin Abi Talib (a.s.).
Mofid, Muhammad bin Muhammad bin Nu'man Akbari (1992). Al-Maqna (1 c). World Hazara Congress of Sheikh Mofid (RA), Qom.
Montazeri Najafabadi, Hossein Ali (1988). Al-Zakah book (4 c.) World Center for Islamic Studies, Qom.
Momen, Mohammad (2001). The relationship between khums and zakat and government taxes. Islamic Economy, No. 2.
Momen, Mohammad (2006). Taxation in Islamic government. Ahl al-Bayt Jurisprudence Magazine, No. 45.
Najafi, Mohammad Hassan (1983). Jawahar al-Kalam in the description of Sharia al-Islam (Volume 15). Beirut: Darahiya al-Tratah al-Arabi.