مطالعات اقتصاد اسلامی

بررسی نقش و اثرات نظریه طراحی بازار در حکمرانی اقتصادی با رویکرد اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه اقتصاد اسلامی، دانشکده اقتصاد ومدیریت، دانشگاه قم، قم، ایران.

2 دانشجوی دکتری اقتصاد اسلامی، دانشکده علوم اقتصادی و مدیریت، گروه اقتصاد اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.

3 استادیار، دانشکده علوم اقتصادی و مدیریت، گروه اقتصاد اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.

4 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت دولتی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، گروه مدیریت دولتی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

10.30497/ies.2023.244353.2144

چکیده

در این نوشتار به‌دنبال بررسی دلالت‌های نظریه طراحی بازار در حکمرانی اقتصادی با رویکرد اسلامی هستیم. براساس نظریه طراحی بازار، هر بازاری نیازمند قاعدهمندی و تنظیم‌گری است. اهرم‌های تأثیرگذار در بازار اعم از اهرم‌های قیمت‌گذاری، محدودیت‌ساز، انگیزه‌بخش، ضخامت‌آور، رفع تزاحم و تسویه‌کننده است. در رویکرد اسلامی مبتنی‌بر نظریۀ شهیدصدر، تعیین و تنظیم چارچوبها و قواعد اقتصادی بر عهده علم فقه است. لذا قواعد بازار فقهی در نسبت با قواعد بازارهای متعارف و هترودوکس دارای نسبت‌های اعم و اخص من وجه است. بر این اساس منطق طراحی بازار در نگرش اسلامی همان منطق فقهی است که به‌دنبال تخصیص و توزیع عادلانه، منصفانه و مشروع مواهب به عموم مردم و جامعه است. بنابراین مواهب، اعم از کالاها و خدماتی که موضوع حکمرانی هستند، طبق چارچوبی هدفمند و دقیق با مقصود مشخص، در نسبت با معوض‌های معین پیوند می‌خورند و سازوکار تسویه مناسب در محیط بازار متناسب با قواعد اسلامی را شکل می‌دهند. در پژوهش حاضر، با استفاده از روش تحلیلی‌توصیفی و گردآوری کتابخانهای، به این یافته رسیدیم که حکمرانی اقتصادی مبتنی بر قواعد اسلامی در هر یک از بخش‌های چهارگانه دولتی، عمومی، تعاونی و خصوصی، منوط به ایجاد انگیزه، افزایش ضخامت، رفع ازدحام و وجود ایمنی در منطق مبادلات فقهی است. برای جورسازی و پیوند بخشهای مختلف اقتصادی و افزایش هماهنگی و انسجام و افزایش ضخامت بازار و کاهش ازدحام، لازم است تعاملات براساس رفتار منصفانه، انحصارزدا و احتکارزدا و نیز پایبندی به احکام اسلامی صورت پذیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating The Role and Effects of Market Design Theory In Economic Governance with Islamic Approach

نویسندگان [English]

  • hamidreza maghsoodi 1
  • hossein bahrami 2
  • Ali Saeedi 3
  • abolfazl ehsanfar 4

1 Assistant Professor, Faculty of Economic Sciences and Management, Department of Islamic Economics, University of Qom, Qom, Iran.

2 PhD student in Islamic Economics, Faculty of Economic Sciences and Management, Department of Islamic Economics, University of Qom, Qom, Iran.

3 Assistant Professor, Faculty of Economic Sciences and Management, Department of Islamic Economics, University of Qom, Qom, Iran.

4 M.Sc. student in Public Administration, Faculty of Islamic Studies and Management, Department of Public Administration, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

According to market design theory, every market needs regularity and regulation. Influential levers in the market include pricing, limiting, motivating, thickening, congestion removal, and clearing levers. In a parallel Islamic approach based on Shahid Sadr thoughts, it is of Fiqh or Islamic Jurisprudence to determine and regulate economic framework of the markets. In other words, Fiqh has the responsibility of just and fair allocation and distribution of goods among all the people in the Islamic society. Through this task, Islamic thoughts are weaved through social instructions and so we can expect the realization of shariah goals in the economy. Thus, we can see that Islamic Jurisprudence is a kind of market design based on shariah teachings. Investigating this conceptual relationship, we are aimed in this article to extract the implications of market design theory using Islamic approach. Based on the results of this research, economic governance based on Islamic rules in each of four sectors of government, public, cooperative and private sector depends on creating motivation, increasing thickness, removing congestion and safety in the logic of jurisprudential exchanges. To sort out and link different economic sectors and increase coordination and coherence, increase the thickness of the market and reduce congestion, it is necessary to conduct interactions based on fair behavior, anti-monopoly and anti-hoarding, as well as adherence to Islamic rules.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic governance
  • Islamic governance
  • Market design theory
  • Islamic market design
  • Match making
  • Regularity
  • Regulation
ارغوانی، فریبرز؛ و میراحمدی، سعید (۱۳۹۸). جهانی شدن ارزهای مجازی و حکمرانی اقتصادی دولت. نشریه سیاست و روابط بین‌الملل، ۳ (۶)، 68-29.
ایروانی، باقر (۱۴۲۷ق). دروس تمهیدیة فی‌الفقه‌الاستدلالی على‌المذهب‌الجعفری (جلد 3). قم: موسسة الفقه للطباعة والنشر.
حسینی بهشتی، سیدمحمد (۱۳۹۰). جاودانه تاریخ؛ آشنایی با افکار و اندیشه‌های شهید مظلوم آیت‌الله بهشتی: گفتارها 2. چاپ 2، تهران: انتشارات روزنامه جمهوری اسلامی ایران.
ﺧﻤﻴﻨﻲ، ﺳﻴﺪروح‌اﷲ (۱۴۲۱ق). ﻛﺘﺎب اﻟﺒﻴﻊ (جلد 3). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‎خمینی(ره).
راث، آلوین (1397). چه چیز به چه کس می‌رسد؟ چرا؟ اقتصاد نوین، جورسازی و طراحی بازار (محمد صادق‌الحسینی و محسن رنجبر، مترجمان). تهران: نشر مرکز.
رونقی، مرضیه؛ کهنسال، محمدرضا؛ و قربانی، محمد (۱۳۹۸). تعیین مؤلفه‌های حکمرانی در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و محیط‌زیست در بخش کشاورزی ایران. مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی، ۳۳ (۲)، ۱49-۱25.
سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1384).
صدر، سیدمحمدباقر (۱۳۹۳ الف). اقتصاد ما (سیدابوالقاسم حسینی ژرفا، مترجم). (جلد دوم).  قم: دارالصدر.
صدر، سیدمحمدباقر (۱۳۹۳ ب). اسلام راهبر زندگی  (مهدی زندیه، مترجم). قم: دارالصدر.
صدر، سیدمحمدباقر (1349). اقتصاد ما (عبدالعلی اسپهبدی، مترجم). (جلد 2). تهران: انتشارات اسلامی.
طوسى، محمدبن‌الحسن (1375ق). الاقتصادالهادی الی طریق‌الرشاد. تهران: کتابخانه جامع چهل‌ستون.
طوسى، محمدبن الحسن (1390ق). الاستبصار فیما اختلف من‌الاخبار (حسن الموسوى خرسان، محقق). (جلد3).  تهران: دارالکتب‌الاسلامیه.
عبادی، جعفر؛ عبدلی، قهرمان؛ و حدادمقدم، ملیحه (۱۳۹۴). نظریه طراحی بازار و کاربرد آن در بازار نیروی کار پزشکی ایران (در بخش دولتی). فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، ۱۵ (۴)، ۱92-۱73.
عمید زنجانی، عباسعلی (1421ق). فقه سیاسی (جلد 1). چاپ 4، تهران: امیرکبیر.
فرهادی، مرتضی (1383). ساخت‌های جهانی همکاری همه‌گاهی و همه‌جایی بودن انواع جوهری یاریگری و مشارکت. فصلنامه علوم اجتماعی، 11 (26)، 23-1.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1358).
قانون مدنی (۱۳۰۷).
قلی‌پور، رحمت‌االله (۱۳۸۴). تحلیل رابطه الگوی حکمرانی خوب و فساد اداری. فرهنگ مدیریت، سال 3، شماره ۱۰، 127-103.
کرمی، محمدمهدی؛ و پورمند (نبی‌زاده)، محمد (۱۳۹۰). مبانی فقهی اقتصاد اسلامی. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
مروی سماورچی، علی؛ بختیاری، صادق؛ رنجبر، همایون؛ و دایی کریم‌زاده، سعید (۱۳۹۵). مقایسه جایگاه ایران با کشورهای منطقه غرب آسیا از جهت مشارکت در حکمرانی اقتصادی بین‌المللی. فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، ۱۹ (۷۲)، ۱۰۱-123.
مقیسه، محسن (1397). الگوی راهبردی حمایت از تولید؛ 7. شواهدی از نحوه حمایت دولت آمریکا از تولیدات داخلی. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات اقتصادی.
منصوریان، مصطفی؛ و سعدی، حسینعلی (1396). بازشناسی فقهی‌ـ‌حقوقی مالکیت عمومی از مالکیت دولتی با تأکید بر اصل 44 قانون اساسی. حکومت اسلامی، 22 (3)، 128-103.
مولابیگی، جلال (۱۳۹۸). پایداری در نظریه طراحی بازار بر اساس روش ارزش شپلی. فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، ۲۴ (۷۹)، ۱76-۱43.
مولابیگی، جلال؛ عبادی، جعفر؛ و امیرزرگر، محمدعلی (۱۳۹۷). طراحی سازوکار برای یک بازار کارآمد پیوند کلیه در ایران. فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، ۱۸ (۴)، 30-1.
مؤمنی، فرشاد؛ قاسمی، عبدالرسول؛ شکوهی، محمدرضا؛ و عظیم‌زاده آرانی، محمد. (1395). تحلیل‌ مقایسه‌ای اقتصاد تنظیم‌گری با توجه به موضوع حقوق رقابت از دیدگاه اقتصاد اسلامی و اقتصاد متعارف. مطالعات اقتصاد اسلامی،  9 (1)، 176-149.
نصیری اقدم، علی؛ رضایی، محمدجواد؛ و موحدی بک‌نظر، مهدی (۱۳۹۳). طراحی بازار؛ چهارچوب تحلیلی «راث» در درک عملکرد بازار. فصلنامه مجلس و راهبرد،  ۲۱ (۷۹)، ۱54-۱23.
نعمتی، محمد؛ موحدی بک‌‌نظر، مهدی؛ و رضایی، محمدجواد (۱۳۹۹). «فقه تعاملات اجتماعی» یا نگاهی دیگر به هدف، روش و گستره موضوعی دانش اقتصاد. دوفصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، ۱۲ (۲)، ۲9۳-۲6۳.
نمازی، حسین (۱۳۹۵). نظام‌های اقتصادی. ویراست 4، تهران: شرکت سهامی انتشار.
ویچ، دیوید (1347). به سوی دنیای تعاون. تهران: انتشارات سازمان مرکزی تعاون کشور.  
یزدی‌نژاد، محسن؛ فیروزان سرنقی، توحید؛ و نصیری اقدم، علی (۱۳۹۶). تسهیل جابه‌جایی نیروی انسانی در سازمان‌های پیچیده؛ کاربردی از نظریه طراحی بازار. پژوهش‌نامه اقتصادی، ۱۷ (۶۷)، 314-291.
یوسفی، احمدعلی (1390). ظرفیت آموزه‌های اسلامی در تأسیس بخش‌های اقتصادی (با تأکید بر اقتصاد بخش تعاونی). اقتصاد اسلامی، 11 (41)، 130-101.
Al Naqbi, S., Tsai, I., & Mezher, T. (2019). Market design for successful implementation of UAE 2050 energy strategy. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 116, 109429.
Bertucci, G. (1999). Economic Governance Guidelines for Effective Financial Management.
Baldwin, R., Scott, C., & Hood, C. (1998). A reader on regulation. Oxford University Press.
Baldwin, R., Cave, M., & Lodge, M. (2012). Understanding Regulation: Theory, Strategy, and Practice. Oxford University Press on Demand.
Clark, J. M. (1925). Law and Economic Life: I. the Legal Framework of Economic Life. University Journal of Business, 3(4), 350–377.
Chen, Y., Cramton, P., List, J. A., & Ockenfels, A. (2021). Market design, human behavior, and management. Management Science, 67(9), 5317-5348.
Degryse, C. (2012). The new European economic governance.
Dixit, A. (2008). Economic governance. The new Palgrave dictionary of economics, 1563-71.
Driessen, S. W., Monsieur, G., & Van den Heuvel, W. J. (2022). Data market design: a systematic literature review. Ieee access, 10, 33123-33153.
Hayek, F. A.  (2007). The Collected Works of F. A. Hayek, vol. 2, The Road to Serfdom: Text and Documents The Definitive Edition, ed. Bruce Caldwell (Chicago: University of Chicago Press.
Le Grand, J. (1991). The Theory of Government Failure. British journal of Political Science, 21(04), 423-442.
Kaufmann, Daniel, 2003. “Rethinking Governance: Empirical Lessons Challenge.
McMillan, J. (2003). Market design: The policy uses of theory. American Economic Review, 93(2), 139-144.
Ostrom, Elinor (2005). Understanding Institutional Diversity, Princeton, NJ: Princeton University Press.
Roth, A. E. (2008). What have we learned from market design?. Innovations: Technology, Governance, Globalization, 3(1), 119-147.
Roth, A. E. (2002). The economist as engineer: Game theory, experimentation, and computation as tools for design economics. Econometrica, 70(4), 1341-1378.
Roth, A. E. (1982). Incentive compatibility in a market with indivisible goods. Economics letters, 9(2), 127-132.
Roth, A. E. (2015). Who Gets What — and Why_ The New Economics of Matchmaking and Market Design. Houghton Mifflin Harcourt, New York.
Roth, A. E. (2018). Marketplaces, markets, and market design. American Economic Review, 108(7), 1609-58.
Shapley, L., & Scarf, H. (1974). On cores and indivisibility. Journal of mathematical economics, 1(1), 23-37.
Varian, Hal R., 1992, Microeconomic Analysis, third edition, New York, NY: Norton.
Vulkan, Nir, Zvika Neeman, and Alvin E. Roth, eds. (2013), The Handbook of Market Design. Oxford,UK: Oxford University Press.
World Bank. (1999), "Findings on Governance, Institutions and Development".
Fund, I. (2003). The IMF’s Approach to Promoting Good Governance and Combating Corruption–A Guide.
Pierson, P. (1996). The path to European integration: A historical institutionalist analysis. Comparative political studies, 29(2), 123-163.
The Constitution of the Islamic Republic of Iran .(1979) 
General policies of Article 44 of the Constitution of the Islamic Republic of Iran .(2005)
Arghavani, Freeborz; Mirahamdi, Saeed .(2018). The Globalization of Virtual Currencies and the Government's Economic Governance, Journal of International Politics and Relations, 3(6), 29-68..
Imam Khomeini, Seydrouhullah .(2000). Sales book, Vol. 3, Tehran: Imam Khomeini (R.A.) Editing and Publishing Institute.
Irvani, Bagher .(2006). Introductory lessons in evidentiary jurisprudence based on the Jaafari doctrine, vol. 3, Qom: Fiqh Institute, for printing and publishing.
Hosseini Beheshti, Seyed Mohammad. (2011). Eternal history; Acquaintance with the thoughts and thoughts of martyr Mazloum Ayatollah Beheshti: Speeches 2, Tehran: Press of the Islamic Republic of Iran, 2nd edition.
Roth, Alvin (2015). "Who gets What - andWhy? "New economy, sorting and market design". Translation: Sadegh Al-Hosseini, Mohammad; Ranjbar, Mohsen (2017). Center Publishing, Tehran.
Rounaghi, Marzieh; Kohansal, Mohammadreza; Ghorbani, Mohammad (2018). Determining the components of governance in the economic, political, social and environmental fields in Iran's agricultural sector, Journal of Economics and Agricultural Development, 33(2), .149-125
Sadr, Seyyed Mohammad Bagher. (2013). A. Our Economy, Volume II. Translator: Seyyed Abulqasem Hosseini Zharfa, Qom: Dar al-Sadr.
Sadr, Seyyed Mohammad Bagher. (2013). b. Islam is the guide of life, translator: Mehdi Zandieh, Qom: Dar al-Sadr.
Sadr, Seyyed Mohammad Bagher. (1970). Our Economy, Volume 2, translation by Abdolali Espahbodi, Tehran: Islamic Publications.
Tusi, Muhammad ebn Al-Hassan. (1955). Economy guiding the path of al-Rashad, Tehran: Chehelstun Jame'ah School.
Tusi, Muhammad ebn Al-Hassan. (1970). Insight into the differing news, edited by: Hasan al-Musawi al-Khurasan, vol. 3, Tehran: Dar al-Kotob al-Islamiyyah.
Ebadi, Jafar; Abdulli, hero; Haddad Moghaddam, Maleeha (2014). Market design theory and its application in Iran's medical labor market (in public sector), Economic Research Quarterly (Sustainable Growth and Development), 15(4), 173-192.
Amid Zanjani, Abbas Ali. (2000). Political Jurisprudence, Volume 1, Tehran: Amirkabir Publications, 4th edition.
Farhadi, Morteza. (2004). Global constructions of all-time cooperation and ubiquity of essential types of assistance and participation. Social Science Quarterly, 11(26), 1-23.
Qolipour, Rahmat Allah, (2005). Analysis of the relationship between good governance model and administrative corruption, Culture of Management, third year, Vol. 10, 103-127.
Karami, Mohammad Mahdi and Pourmand (Nabizadeh), Mohammad.(2011). Fundamentals of Jurisprudence of Islamic Economics, Tehran: University and Field Research Institute and Organization for the Study and Compilation of Humanities Books of Universities (Samt).
Marvi Samavarchi, Ali; Bakhtiari, Sadiq; Ranjbar, Homayun; Daei Karimzadeh, Saeed (2015). Comparing the position of Iran with the countries of the West Asian region in terms of participation in international economic governance, Basij Strategic Studies Quarterly, 19(72), 101.
Muqiseh, Mohsen (2017). The strategic model of production support; 7. Evidence of how the US government supports domestic products, Tehran: Islamic Council Research Center, Economic Studies Office.
Mansourian, Mustafa; Saadi, Hossein Ali. (2016). Jurisprudential-legal recognition of public ownership from state ownership with emphasis on Article 44 of the Constitution. Islamic Government, 22(3), 103-128.
Molabeigi, Jalal (2018). Sustainability in market design theory based on Shapley's value method, Iranian Economic Research Quarterly, 24(79),176-143.
Molabeigi, Jalal; Ebadi, Jafar; Amirzargar, Mohammad Ali (2017). Designing a mechanism for an efficient kidney transplant market in Iran, Economic Research Quarterly (Sustainable Growth and Development), 18(4), 1-30.
Momeni, Farshad; Ghasemi, Abdul Al-Rasul; Shokohi, Mohammad Reza; Azimzadeh Arani, Mohammad. (2015). A comparative analysis of regulatory economics with regard to the issue of competition rights from the perspective of Islamic economics and conventional economics, Islamic Economics Studies, 9(1), 149-176.
Nasiri Aghdam, Ali; Rezaei, Mohammad Javad; Mowhedi Baknazar, Mehdi (2013). market design; Analytical framework of "Roth" in understanding market performance, Majlis and Strategy Quarterly, 21(79), 154-123.
Nemati, Mohammad; Movahhedi, Mahdi; Rezaei, Mohammad Javad (2019). "Jurisprudence of social interactions" or another look at the purpose, method and scope of economic knowledge, Islamic Economics Studies, 12(2), 263-293.
Namazi, Hossein. (2016). Economic systems, Tehran: Publishing Company, 4th edition.
Veitch, David. (1968). Toward the world of cooperation, Tehran: Publications of the Central Cooperative Organization of Iran. Economic.
Yazdi nejad, Mohsen, Firozan Sarnaghi, Towheed; Nasiri Aghdam, Ali (2016). Facilitating the transfer of human resources in complex organizations: an application of market design theory, Economic Research Journal, 17(67), 291-314.
Yousefi, Ahmad Ali. (2011). The capacity of Islamic teachings in the establishment of economic sectors (with an emphasis on the economy of the cooperative sector). Islamic Economics, 11(41), 101-130.
مطالعات اقتصاد اسلامی
دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 29
شهریور 1402
صفحه 285-320