تبیین مفهوم اقتصاد مردمی از منظر دوگانه اصالت فرد و جامعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استاد / دانشگاه تهران

3 دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران

10.30497/ies.2023.243514.2120

چکیده

اندیشمندان اجتماعی در مواجه با تعارض فرد و جامعه در طیفی از دیدگاه‌ها قرار گرفته‌اند که در یکسو، نگرانی نسبت به سست شدن پیوندهای اجتماعی و در خطر قرار گرفتن حیات جامعه برجسته است، و در سوی دیگر، نسبت به آزادی‌های فردی و سرکوب آن توسط دولت‌های اقتدارگرا نگرانی‌هایی وجود دارد. تحقق عینی دیدگاه اول در بستر اقتصاد به صورت دولت‌های سوسیالیستی و یا دولت‌های رفاه ذیل لیبرالیسم بوده است؛ و دیدگاه دوم به صورت حمایت از بازار آزاد و دخالت حداقلی دولت در اقتصاد، نمود پیدا کرده است. در این مقاله به تبیین مبانی دوگانه بازار و دولت ناظر به اختلاف دیدگاه‌های موجود در زمینه اصالت فرد و جامعه، پرداخته می‌شود. با وجود اختلاف نظر حکمای اسلامی راجع به اصالت فرد و جامعه، در این مقاله از حکمت متعالیه که اصالت را هم برای فرد و هم برای جامعه قائل است، برای حل تعارض فرد و جامعه در لایه فلسفی، استفاده شده است. بر اساس مبنای مختار (حکمت متعالیه)، تنها راهکارِ کاهش تعارض فرد و جامعه، نزدیک شدن فرهنگ و اندیشه افراد جامعه به همدیگر است. لیبرالیسم، فردگرایی افراطی، و ممنوعیت ورود مباحث ایدئولوژیک در عرصه‌های عمومی، موانع اتحاد فرهنگی خواهند بود. لیبرالیسم با تشدید تعارض فرد و جامعه، زمینه خشونت و از بین رفتن آزادی واقعی را فراهم می‌آورد. تحقق عینی مبنای مختار در عرصه اقتصاد، در این مقاله تحت عنوان «اقتصاد مردمی» تبیین گردیده است. به نظر می‌رسد اقتصاد مردمی این قابلیت را دارد که به هر دو دغدغه‌ی آزادی فردی و همبستگی اجتماعی پاسخ گوید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining the concept of popular economy from the dual perspective of the originality of the individual and society

نویسندگان [English]

  • seyed mohammad hosseinifard 1
  • abolghasem tohidinia 2
  • Elyas Naderan 3

1 Faculty of Economics, Tehran University, Tehran, Iran.

2 teacher / tehran university

3 Faculty of Economics, Tehran University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Social thinkers are faced with the conflict between the individual and the society from various viewpoints, on the one hand, there is concern about the loosening of social ties and endangering the life of society, and on the other hand, about individual freedoms and their suppression by governments. The objective realization of the first view has been in the form of socialist states or welfare states; And the second view has appeared in the form of support for the free market and minimal government. In this article, the explanation of the dual bases of the market and the government is discussed regarding the difference of views on the originality of the individual and the society. Despite the disagreement of Islamic scholars regarding the originality of the individual and the society, the Hekmat-e-motealiyeh that considers the originality of both the individual and the society has been used in this article. Based on the selected basis, the only way to reduce the conflict between the individual and the society is to bring the culture and thought of the people closer to each other. Liberalism will be an obstacle to cultural unity. By intensifying the conflict, liberalism provides the ground for violence and the loss of real freedom. The objective realization of the selected basis in the field of economy is explained in this article under the title "Popular economy". It seems that popular economy has the ability to respond to both the concerns of individual freedom and social solidarity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Popular economy
  • Individualism
  • Collectivism
  • Islamic philosophy
  • social solidarity
احمدی طباطبایی، محمدرضا (1396). بازشناسی انتقادی فلسفه مایکل سندل در مناسبات اخلاق و سیاست. پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، سال 17، شماره 5.
اوانز، پیتر (1380). توسعه یا چپاول؛ نقش دولت در تحول صنعتی (عباس زندباف و عباس مخبر، مترجمان). تهران: طرح نو (نشر اثر اصلی 1995).
ایزانلو، قاسم؛ چشمی، علی؛ خداپرست مشهدی، مهدی؛ و ملک‌الساداتی، سعید (1398). تحلیل هزینه‌های کنش جمعی عاملان سیاسی، اداری و اقتصادی برای تسهیل سرمایه‌گذاری. پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، سال 27، شماره 90.
بشیریه، حسین (1398). تاریخ اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم (جلد 2). چاپ اول از ویراست جدید، چاپ مسلسل 16، تهران: نشر نی.
بوذری‌نژاد، یحیی؛ سلیمانی، کیوان؛ و طالب‌زاده، الهه (1399). فرد و جامعه؛ کشاکش آرای فلاسفه معاصر مسلمان. نشریه آموزه‌های فلسفه اسلامی، شماره 27.
پارسانیا، حمید (1392). جهان‌های اجتماعی. چاپ 2، قم: کتاب فردا.
پارسانیا، حمید؛ و سلطانی، مهدی (1390). بازخوانی جهان‌های اجتماعی جامعه‌شناسی پدیده‌شناختی بر اساس حکمت متعالیه. نشریه معرفت فرهنگی- اجتماعی، شماره 9.
تفضلی، فریدون (1386). تاریخ عقاید اقتصادی (از افلاطون تا دوره معاصر). چاپ 7، تهران: نشر نی.
چلبی، مسعود (1386). جامعه‌شناسی نظم. تهران: نشر نی.
خورشیدی، سعید (1390). صورت‌بندی نظریه فرهنگ صدرایی (با الهام از دیدگاه‌های استاد حجت‌الاسلام پارسانیا). نشریه معرفت فرهنگی- اجتماعی، شماره 9.
دایر، جفری (1387). آیا نحوه حاکمیت شرکتی اهمیت دارد؟ هم‌پیمانی و تعین دارایی‌ها در نظام کایرتسو به‌مثابه ریشه‌های مزیت رقابتی ژاپنی‌ها (اصلان قودجانی، مترجم). فصلنامه اقتصاد سیاسی؛ تحول همه‌جانبه، سال 3، شماره‌های ۷ و ۸.
سندل، مایکل (1394). عدالت؛ چه باید کرد؟ (افشین خاکباز، مترجم). تهران: فرهنگ نشر نو.
سندل، مایکل (1397). آنچه با پول نمی‌توان خرید؛ مرزهای اخلاقی بازار (حسن افشار، مترجم). چاپ 9، تهران: نشر مرکز.
صدرالدین شیرازی، محمد‌بن‌ابراهیم (1354). المبدأ و‌المعاد (سیدجلال‌الدین آشتیانی، مصحح). تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
عزیزی، سیدمجتبی (1396). لیبرالیسم علیه اجتماع‌گرایی؛ نگاهی به انتقادهای لیبرال‌ها به اجتماع‌گرایان. فصلنامه سیاست، دوره 47، شماره 2.
کارترایت، ادوارد (1396). اقتصاد رفتاری (قهرمان عبدلی و سیدحسین میرشجاعیان حسینی، مترجمان). تهران: دنیای اقتصاد.
کاظمی، حجت (1394). از شکست بازار تا شکست دولت؛ مناقشه بازارگرایان و دولت‌گرایان در دوران مدرن. پژوهش سیاست نظری، شماره 18.
کاظمی، علی‌اصغر؛ و بوژمهرانی، حسن (1389). بازسازی مناظره لیبرال‌ها و اجتماع‌گرایان بر مبنای انتقادات سندل بر لیبرال‌دمکراسی. فصلنامه مطالعات سیاسی، سال دوم، شماره 7.
کامار سن، آمارتیا (1377). اخلاق و اقتصاد (حسن فشارکی، مترجم). چاپ اول، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
گرائی، عباس؛ و شریفی، احمدحسین (1398). کاربست روش تبیین در فلسفه سیاسی بر اساس نظریه وحدت در عین کثرت حکمت متعالیه. نشریه حکمت اسلامی، سال 6، شماره 1.
گروینوگن، جان؛ اسپیتهوون، آنتون؛ و دن برگ، آنتون (1391). مقدمه‌ای بر اقتصاد نهادگرایی (اصلان قودجانی، مترجم). تهران: مجلس شورای اسلامی، مرکز پژوهش‌ها.
گریف، اونر (1385). نهادها و تجارت بین‌الملل؛ آموزه‌های انقلاب تجاری (رضا مجیدزاده، مترجم). اقتصاد سیاسی؛ تحول همه‌جانبه، سال اول، شماره 3 (نشر اثر اصلی 1992).
مالهال، استفان؛ و سوئیفت، آدام (1385). جامعه‌گرایان و نقد لیبرالیزم؛ گزیده اندیشه های سندل، مک اینتایر، والزر و تیلور (به اهتمام جمعی از مترجمان). تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
مؤمنی، فرشاد (1385). ارزیابی نهادگرا از جایگاه دولت و بازار در فرایند توسعه ملی. پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، سال 6، شماره 2.
نصیری اقدم، علی؛ و مرتضوی‌فر، زینب (1390). بررسی نقش تشکل‌های بخش خصوصی در بهبود محیط کسب‌وکار. مجلس و راهبرد، شماره 65.
نمازی، حسین (1387). نظام‌های اقتصادی. چاپ 5، تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
هانل، رابین (1393). عدالت اقتصادی و دمکراسی از رقابت تا مشارکت (حسن اسماعیل‌زاده، مترجم). چاپ اول، تهران: نشر علم.
هیوود، اندرو (1389). سیاست (عبدالرحمان عالم، مترجم). تهران: نشر نی.
یوسفی، احمدعلی (1391). الگوی مردم‌سالاری اقتصادی، بستر آزادی اقتصادی. فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال 12، شماره 48.
یوسفی، احمدعلی (1393). مدل مردم‌سالاری اقتصادی دینی، بستر تولید ملی پایدار عدالت‌محور. فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال 14، شماره 53.
سید رضی (1389). نهج البلاغه (محمد دشتی، مترجم). تهران: نشر شهر.
Azizi, S. M. (2017). LIBERALISM AGAINST COMMUNITARIANISM; LIBERAL'S CRITIQUES AGAINST COMMUNITARIANS. POLITICAL QUARTERLY47(2), 451-470. (In Persian)
Bouzarinejad, Y., Soleimani, K., & Talebzadeh, E. (2021). Individual and Society; Controversy Over the Views of Contemporary Muslim Philosophers. Islamic Philosophical Doctrines15(27), 47-72. (In Persian)
Bowels, S. (1991). What Markets Can and Cannot Do. Challenge Magazine, 34 (4), 11-16.
Buchanan, J. (1986). Prize Lecture, The Constitution of Economic Policy. Lecture to the memory of Alfred Nobel.‏
Commons, J. (1950). The economics of Collective Action. Madison (WI): University of Wisconsin Press.
Commons, J. R. (1934). Institutional Economics. New York: The Macmillan Company.
Geraei, A., & sharifi, A. H. (2019). The Application of the Explanation Method in the Political Philosophy according to Mulla Sadra's Theory of Unity within the Very Multiplicity. Journal of Hikmat-e-Islami6(20), 79-100. (In Persian)
Groenewegen, John, Antoon Spithoven and Annette Van den Berg (2012). Institutional Economics: An Introduction, Translated by Aslaan Qoodjani, Trhran: Majlis Research Center. (In Persian)
Izanloo G, Cheshomi A, Khodaparast Mashhadi M, Malek Sadati S. (2019). Analyzing the Costs of Collective Actions for Political, Administrative, and Economic Agents to Facilitate Investment . qjerp; 27 (90) :165-194. (In Persian)
Kallhoff, A. (2011). Why democracy needs public goods. Lanham, MA: Lexington, a Division of Rowman & Littlefield.
Kazemi, H. (2015). From Market Defeat to Government Defeat: Market-inclined and Government-inclined Controversy in Modern Age. Pizhūhish-i siyāsat-i nazāri, 18(10), 1-10. (In Persian)
Medema, S. G. (2009). The Hesitant Hand: Taming Self-Interest in the History of Economic Ideas. Princeton University Press.‏
Nash, K. (2011). Contemporary Political Sociology. Translated by Mohammad Taghi Delfrooz. Tehran: Nashr-e Kavir. (In Persian)
Olson, M. (1965). The Logic of Collective Action: Public Goods and the Theory of Groups. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Ostrom, E., Chang, C., Pennington, M., & Tarko, V. (2012). The future of the commons-beyond market failure and government regulation. Institute of Economic Affairs Monographs.‏
Prinos, I. & Manley, J. (2022). The Preston Model: Economic Democracy, Cooperation, and Paradoxes in Organisational and Social Identification. Sociological Research Online.
Rousseau, Jean-Jacques (1762). The Social Contract. Book III, chap. 15, translated by G. D. H. Cole(London: J. M. Dent and Sons).
Sandel, Michael J. (1996). Democracy’s Discontent: America in Search of a Public Philosophy. Harvard University Press.
Skidelsky, R. (2018). Money and Government: A Challenge to Mainstream Economics. Penguin UK.
Tabatabai, A. R. (2017). Critical Analysis of Michael J. Sandal’s Philosophy of Political and Social Affairs. Pizhuhish nāmah-i intiqādī-i mutūn va barnāmah hā-yi ̒ulūm-i insāni (Critical Studies in Texts & Programs of Human Sciences)17(5), 15-34. (In Persian)
Taylor , Charles (1995). Philosophical Arguments. Harvard University Press.
Thomas, Emma F; Winnifred R.Louis (2013). Doing Democracy: The Social Psychological  obilization and Consequences of collective Action. Social Issues and Policy Review, Vol. 7, No 1.
Titmuss, Richard M. (1971). The Gift Relationship: From Human Blood to Social Policy. New York: Pantheon.
Walzer, M. (2005). Politics and Passion: Toward a More Egalitarian Liberalism. Yale university press.
Whitaker, J. K. (1975). The early economic writings of Alfred Marshall, 1867–1890. Palgrave Macmillan.‏