مطالعات اقتصاد اسلامی

تأثیر تسهیلات قرض الحسنه بر متغیرهای کلان اقتصادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مدیریت و حسابداری، دانشکده مدیریت و حسابداری؛ دانشگاه غیرانتفاعی کوشیار؛ رشت؛ ایران

2 استادیار گروه مالی؛ دانشکده حسابداری؛ دانشگاه غیرانتفاعی راهبرد شمال؛ رشت؛ ایران

3 استادیار گروه حسابداری؛ دانشکده مدیریت و حسابداری؛ دانشگاه غیرانتفاعی طلوع مهر؛ قم؛ ایران

10.30497/ies.2023.243543.2121

چکیده

از دیدگاه اسلام، قرض الحسنه به عنوان یک ابزار مؤثر، با برقراری جریان پول از طبقات ثروتمند به طبقات کم درآمد و با تغییر الگوی تولید، افزایش اشتغال و تأمین نیازهای ضروری نیازمندان نقش فعالی در جهت حل مشکلات کلان اقتصادی جامعه داشته است. با توجه به این موضوع و بر اساس مباحث نظری که گواه بر تأثیر مثبت قرض الحسنه بر اقتصاد کشور و متغیرهای اقتصادی است، مقاله حاضر به دنبال بررسی نقش تسهیلات قرض الحسنه بر متغیرهای کلان اقتصادی در ایران است. برای این منظور، با استفاده از داده های سری زمانی 1398-1368و روش خودهمبسته با وقفه توزیعی بهره جسته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که با توجه به تأکید آیات و روایات و سایر مطالعات تحلیلی توصیفی در باب اهمیت قرض الحسنه و ثأثیر مثبت آن بر متغیرهای اقتصادی، در اقتصاد ایران نیز اعطای تسهیلات اعتباری بانک ها و موسسات اعتباری در قالب قرض الحسنه، تأثیری مثبت بر متغیرهای اقتصاد کلان دارد. البته نظارت دقیق بانک مرکزی بر نحوه تخصیص این تسهیلات شرط لازم و ضروری موفقیت تسهیلات قرض الحسنه است. تمامی مدلها به لحاظ کوتاه مدت و بلندمدت تایید شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effect of Qarz al-Hasna facilities on macroeconomic variables

نویسندگان [English]

  • asiyeh edraki 1
  • seyed javad emadi 2
  • mahdi jafari 3

1 Assistant Professor of Management and Accounting Department, Faculty of Management and Accounting; Kooshyar university; Rasht; Iran

2 . assistant professor of finance department; Faculty of Accounting; Rahbord shomal University; Rasht; Iran

3 Assistant Professor of Accounting Department; Faculty of Management and Accounting; Tolo Mehr University; Qom; Iran

چکیده [English]

Standpoint of Islamic, Qarz al-Hasna, as an effective tool, has played an active role in solving the economic problems of society by establishing the flow of money from the rich to the low-income classes and by changing the pattern of production, increasing employment and meeting the essential needs of the needy. Considering this issue and based on theoretical discussions that testify to the positive effect of Qarz al-Hasna on the country's economy and economic variables, This paper seeks to investigation of the role of Qarz al-Hasna facilities on macroeconomic variables in Iran. For this purpose, using the time series data of 1989-2019 and Autoregressive distributed lag (ARDL) model has been used. The empirical study shows that according to the emphasis of verses and hadiths and other descriptive analytical studies on the importance of Qarz al-Hasna and its positive effect on economic variables, in Iran economics, granting of credit facilities by banks and credit institutions in the form of Qarz al-Hasna has a positive effect on macroeconomic variables. Of course, close supervision of the Central Bank on type of allocation of these facilities is a necessary condition for the success of Qarz al-Hasna facilities. All models have been approved in the short and long term.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Gharz al-Hasna facilities
  • Macroeconomic variables
  • Iranian economy
  • Autoregressive distributed lag model
قرآن کریم.
ابونوری، عباسعلی؛ مفتح، سمیه؛ و پرهیزی گشتی، هادی (زمستان 1389). تجزیه‌وتحلیل اثر تورم بر توزیع درآمد در ایران (تحلیل مقایسه‌ای مناطق شهری و روستایی ایران). فصلنامه علوم اقتصادی ، سال 4، شماره 13، 96-‌78.
انتشارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی (1362). قانون عملیات بانکی بدون ربا.         
 ایزدخواستی، حجت (1397). تأثیر تسهیلات قرض‌الحسنه بر توزیع درآمد در ایران. دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، (15) 30، 50-29.
پایتختی اسکویی، سیدعلی؛ و عرب مازار، عباس (بهار 1394). بررسی اثر عقدهای بانکداری اسلامی بر نرخ بیکاری در ایران. فصلنامه علمی‌-پژوهشی اقتصاد اسلامی، سال 16، شماره 61، 77-‌66.
 تابلی، حمید؛ و کوچک‌زاده، اسماء (1392). بررسی عوامل مؤثر بر توزیع درآمد در کشورهای اسلامی منتخب عضو سازمان کنفرانس اسلامی. دوفصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات اقتصاد اسلامی، سال 6، شماره 11،  106-91.
جعفری، مهدی؛ عمادی، سیدجواد؛ و رمضانپور، اسماعیل (بهار ۱۴۰۰). بررسی تأثیر هم‌زمان سیاست‌های پولی و مالی بر نابرابری درآمد در  ایران. اقتصاد کاربردی دانشگاه آزاد، دوره 11 ، شماره 63 ، ۱۴۰۰، ص 51- 39.
     حبیبیان نقیبی، مجید (1381).  قرض‌الحسنه و راهبردهای توسعه اقتصادی. فصلنامه مفید، (8) 31، 150-123.
     حبیبیان نقیبی، مجید (1384). قرض‌الحسنه و راهبرد تأمین نیازهای اساسی. پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، شماره 35، 36-5 .
 سعیدی، پرویز (1388). ارزیابی نقش تسهیلات شبکه بانکی در رشد اقتصادی. پژوهش‌نامه اقتصادی،  شماره 6 (ویژه‌نامه بانک)، 193-167.
صدر، سیدمحمدباقر (بی‌تا). نقش دین در اقتصاد اسلامی  (محمد محمدی، مترجم). قم: انتشارات هادی.
صمصامی، حسین( 1389). ربا و مشکلات اقتصاد ایران. معرفت اقتصادی، سال اول، شماره اول، 140-113.
عبادی، روح‌الله؛ و جعفری، مهدی (1399). قرض‌الحسنه راهبردی برای اقتصاد سالم. فصلنامه اقتصاد بانکداری اسلامی، (9)32 ، 122-91.
غفاری، حسن‌محمد (1385). بررسی تأثیر قرض الحسنه بر توزیع درآمد. دانش‌پژوهان، شماره 9.
لشکری، محمد (1390). تأمین عدالت و امکان استفاده برابر افراد جامعه از فرصت‌هـا براساس بهبود توزیع درآمد. مجلـه راهبـرد توسـعه، شماره 25.
ماجدی، علی؛ و حسن گلریز (1377). پول و بانکداری از نظریه تا سیاست‌گذاری. تهران : مؤسسه بانکداری ایران.
مطیعی، رضا (1393) قرض‌الحسنه و نقش آن در تحقق اقتصاد مقاومتی (با تأکید بر فرمایشات مقام معظم رهبری). سومین همایش ملی پولی و بانکی صندوق‌های قرض‌الحسنه.
موسویان، سیدعباس (1381). آثار اقتصادی جایگزینی نظام مشارکت به‌جای نظام بهره. فصلنامه اقتصاد اسلامی، (2) 5، 86-59.
موسویان، سیدعباس؛ و ورمرزیاری، بهروز (1391). بررسی بانکداری بدون ربا بر رشد اقتصادی در ایران. فصلنامه اقتصاد اسلامی، (12) 48، 52-29.
مهرگان، نادر؛ و خوش‌اخلاق، مهدی (1395). اثرتسهیلات قرض‌الحسنه بر توزیع درآمد در ایران (با استفاده از شاخص سهم نسبی درآمدی دهک‌ها). فصلنامه اقتصاد بانکداری اسلامی، (5) 16، 119-93.
میرمعزی، سیدحسین (1377). ترسیم نظام اقتصادی اسلام بر اساس مکتب اقتصادی آن از دیدگاه امام‌خمینی. نامه مفید، شماره 14، 218-185.
نظرپور، محمدنقی؛ اشراقی، فرشته؛ و خواجه‌سعید، زهره (1392). اثر بانکداری اسلامی و رشد اقتصادی بر فقر و نابرابری اقتصادی در کشور‌های منتخب اسلامی. مطالعات کمی در مدیریت، (4) 2، 58-43.
نورمحمدی، علی (‌1378).  قرض‌الحسنه. تهران: انتشارات فروزان.
 نوری احمدآبادی، حبیب (1390). بررسی مزیت‌های بانکداری اسلامی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه تهران.
هادوی‌نیا، علی‌اصغر؛ و عرب بافرانی، بهنام (1395). بررسی مزایا و آثار اجتماعی و اقتصادی اوراق قرض الحسنه. نشریه علمی اقتصاد و بانکداری اسلامی، (5) 16، 36-7.
هادوی‌نیا، علی‌اصغر و عرب بافرانی، بهنام (1396). قرض‌الحسنه در اقتصاد اسلامی. نشریه علمی اقتصاد و بانکداری اسلامی، شماره 19، 247-229.
یزدانی، مریم (1390). قرض‌الحسنه و نقـش آن در رفـع نیازهـای اجتمـاعی و اقتصـادی. ماهنامه بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، شماره‌های 6 و 5.
Aldalaien, B. A. (2021).  The Impact of Islamic Banks on the Gross Domestic Product (GDP): An Empirical Study in Dubai. International Journal of Business and Management, 14(4), 135-135.
Ahmed, M. M., & Bukhari, S. N. B. (2019). The Concept of Qarz-ul-Hasan and its Practices in Islamic Banking Industry of Pakistan. Al Basirah, 8 (2).
Abduh, M. and Azmi Omar, M. (2012).“Islamic banking and economic growth: the Indonesian experience”; International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 5(1), 35-47.
Boukhatem, J. and Ben Moussa, F. (2018). The effect of Islamic banks on GDP growth: Some evidence from selected MENA countries. Borsa Istanbul Revie, 18(3). 231-247.
Banerjee, A., J.J. Dolado, and R. Master (1992). On Some Simple Tests for Cointegration:The Cost of Simplicity, Bank of Spain, Working Paper, No. 9302. (46,53).
Ergeç, E. H., & Kaytancı, B. G. (2017). Effects of Islamic Banking on employment: Turkish experience. In Handbook of Research on Unemployment and Labor Market Sustainability in the Era of Globalization (pp. 235-254). IGI Global.
Miguel Mello, Jorge Ponce.(2020). “Fiscal policy and inflation expectations” Banco Central del Uruguay Working Papers, 7-2020.
Alqoraan karim, In Persian Aboonoori, Abasali: Mofateh, Somayeh: Parhizigashti Hadi(1389).Tajziye va Tahlil Asar tavarom bar tozie daramad dar iran (tahlil moghayese manategh shahri va roostaee) faslname oloome eghtesadi, saal 4, shomare 13, zemestan 1389, p 78-96. In Persian  eslami va roshde eghtesadi bar faghr va nabarabari eghtesadi dar keshvarhaye montakhabe eslami, motaleat kami dar modiriat, (4)2. P43-58. In Persian
Ebadi, roohallah va jafari, Mahdi(1399). gharzolhasane rahbordi baraye eghtesad salem, faslname eghtesad bankdari eslami, (9) 32. P91-122. In Persian.
Ghafari, hasan mohammad (1385). Barresi tasir gharzolhasane bar toziee daramad ,daneshpajoohan, shomare 9. In Persian.
Ghanoon amaliyat banki bedoone reba(1362). Entesharat bank markazi jomhoori eslami . In Persian
Habibian , majid(1381). gharzolhasan va rahbordhaye tose eghtesadi, faslname mofid.31(8). P123-150. In Persian
Habibian, Majid(1384). gharzolhasame va rahbord tamin niyazhaye asasi, pajooheshha va siyasathaye eghtesadi, shomare 35,p 5-36. In Persian
Hadavi nia, Ali asghar va arab, b, behnam(1395). barresi mazaya va asar ejtemadi va eghtesadi oraghe gharzolhasane, nashriye elmi eghtesad va bankdari eslami,16(5) p7-36. In Persian
Hadavi nia, Ali asghar va arab, b, behnam(1396). gharzolhasane dar eghtesad eslami, nashriye elmi eghtesad va bankdari eslami, shomare 19.p229-247. In Persian
Izadkhasti, Hojat(1379). Tasir Tashilat gharzolhasane bar tozie daramad dar iran, faslname jostarha  eghtesadi .30(15). P29-50. In Persian
Jafari, Mahdi, seyed javad Emadi, Ramzanpoor Esmaeel(1400) baresi tasir hamzaman siyasathaye pooli va mali bar nabarabari daramad dar iran, eghtesad karbordi, daneshgah azad, shomare 63. Bahar 1400.p39-51. In Persian
Lashkari, Mohammad(1390). Tamin Edalat na emkan estefade barabar az forsatha barasas behbood toziee daramad, majale rahbord tosee, shomare 25. In Persian
 Mehrgan, seyed hossein(1377). Tarsim nezame eghtedi eslam barasas maktab eghtesadi an az didgah emam Khomeini, name mofid, shomare, 14, p185-218. In Persian
Majedi, Ali, hasan golriz(1377). pool va bankdari az nazariye ta siyasat gozari, Tehran: moasse bankdari iran. In Persian
Moosavian, seyed Abas(1381). Asar eghtesadi nezame mosharekat bejaye nezame bahre, faslname eghtesad eslami(2)5.p59-68. In Persian
Moosavian, seyed Aba va ramzyari, behrooz(1391). Barresi bankdari bedoonr reba bar roshde eghtesad dar iran. Faslname eghtesad eslami.(12) 48.p 29-52. In Persian
Moti, reza(1393). gharzolhasane va naghshe an dar tahaghogh eghtesad moghavemati, sevomin hamayesh meli pooli va banki sandogh gharzolhasane. In Persian
Noori, Ahmad abadi, habib(1390) Barresi maziyat haye bankdari eslami, payanname karshenasi Arshad, daneshgah Tehran. In Persian
Noor mohammadi, Ali(1378). Gharzolhasaneh , Tehran, entesharat foroozan. In Persian
Nazarpoor, mohammad naghi, eshraghi, fereshte, khaje saeed, zohre(1392). Asar bankdari. In Persian
     Paytajkti oskooyi, seyed ali: arab mazar, abas(1394) .barresi asar aghdhaye bankdari eslami bar nerkhe bikari dar iran, faslname eghtesad eslami. Sal 16. Shomare 61. Bahar 1394, p66-77. In Persian
Saeedi ,parviz(1388). arzyabi naghshe tashilate banki dar roshe eghteadi, pajooheshname eghtesadi, shomare 6. P167-193. In Persian
Sadr, seyed mohammad bagher , naghshe din dar eghtesad eslami, tarjome mohammad mohammadi, ghom, entesharat hadi. In Persian
Samsami, Hossein.(1389). reba va moshkelate eghtesad iran, marefat eghtesadi, saal aval, shomare aval, p113-140. In Persian
Tabli, Hamid, koochak zade , asma(1392). Barresi avamel moaser bar tozie daramad dar keshvarhaye eslami montakhabe ozve konferance eslami, motaleat eghtesad eslami, sal 6. Shomare 11.p91-106. In Persian
Yazdani , Maryam(1390). gharzolhasane va naghshe an dar raf niazhaye ejtemadi va eghtesadi, mahname Barresi masael va siasathaye eghtesadi, shomare 5,6. In Persian
Aldalaien, B. A. (2021).  The Impact of Islamic Banks on the Gross Domestic Product (GDP): An Empirical Study in Dubai. International Journal of Business and Management, 14(4), 135-135. In english
Ahmed, M. M., & Bukhari, S. N. B. (2019). The Concept of Qarz-ul-Hasan and its Practices in Islamic Banking Industry of Pakistan. Al Basirah, 8 (2). In english
Abduh, M. and Azmi Omar, M. (2012).“Islamic banking and economic growth: the Indonesian experience”; International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 5(1), 35-47. In english
Boukhatem, J. and Ben Moussa, F. . (2018). The effect of Islamic banks on GDP growth: Some evidence from selected MENA countries. Borsa Istanbul Revie, 18(3). 231-247. In english
Banerjee, A., J.J. Dolado, and R. Master (1992). On Some Simple Tests for Cointegration:The Cost of Simplicity, Bank of Spain, Working Paper, No. 9302. (46,53). In english
Ergeç, E. H., & Kaytancı, B. G. (2017). Effects of Islamic Banking on employment: Turkish experience. In Handbook of Research on Unemployment and Labor Market Sustainability in the Era of Globalization (pp. 235-254). IGI Global. In english
Miguel Mello, Jorge Ponce.(2020). “Fiscal policy and inflation expectations” Banco Central del Uruguay Working Papers, 7-2020. In english
مطالعات اقتصاد اسلامی
دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 29
شهریور 1402
صفحه 123-148