مطالعات اقتصاد اسلامی

ضرورت توجه به فرایند بیمه‌گری از منظر سازگاری با تعالیم اسلامی با تأکید بر بیمه زندگی در صنعت بیمه جمهوری اسلامی ایران (با رویکرد داده بنیاد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق، تهران، ایران

2 دانشیار دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

3 دانشیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق، تهران، ایران

4 دانش‌آموخته دکتری اقتصاد دانشگاه عدالت، تهران، ایران

چکیده

در عصر حاضر ارائه خدمات بیمه‌ای و برقراری تأمین در قالب پوشش ریسک‌های بیمه‌پذیر به مسلمانان بالأخص در جامعه اسلامی حائز اهمیت است. ‌هدف این پژوهش تمرکز بر فرایند بیمه‌گری از منظر سازگاری هر‌چه بیشتر با تعالیم اسلامی و با تأکید بر ساختار بیمه زندگی است، لذا مسئله اصلی پژوهش شناسائی مدل و فرایندی است که با تحقق و اجرای آن، هدف پژوهش محقق گردد. از آنجا که پژوهش به‌صورت آمیخته صورت می‌پذیرد، لذا در بخش کیفی با استفاده از روش کتابخانه‌ای و تحلیل اسنادی و همچنین انجام مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با ده نفر از خبرگان و احصاء نظرات ایشان و تحلیل محتوای این نظرات، مدل اولیه پژوهش حاصل و جهت شناسایی یافته‌های مؤثر در طراحی ابعاد مدل، انجام آن تا مرحله اشباع و حصول به مدل مطلوب ادامه می‌یابد. برای انجام این پژوهش در بخش کیفی از روش داده بنیاد در جهت تبیین مدل مفهومی استفاده و سپس در بخش کمّی، رابطه همبستگی بین متغیرها احصاء و با بهره‌گیری از آزمون‌های آماری، مدل نهائی معرفی و تأیید شده است. در‌نهایت مدل پیشنهادی در شش بعد که عبارتند از‌: شناسایی وضع موجود، فراهم کردن الزامات برای دستیابی به وضع مطلوب، تبیین راهبردها و سیاست‌های رشد و توسعه بیمه اسلامی، شناسایی فرصت‌ها، توسعه کاربردهای بخشی و تبیین وضعیت مطلوب یعنی دستیابی به فرایند بیمه با سازگاری هرچه بیشتر با تعالیم اسلامی، در قالب الگوی مفهومی طراحی و ترسیم شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Necessity of Paying Attention to the Insurance process in terms of Compatibility with Islamic Teachings with Emphasis on Life Insurance in Iran's insurance industry (Grounded Theory Approach)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mahdi Askari 1
  • Saied Sehhat 2
  • Asghar Agha Mahdavi 3
  • Ehsan Jalali Lavasani 4

1 Professor, Faculty of Islamic Studies and Economics, Imam Sadiq University,

2 Associate Professor ,Department of Business Administration and Insurance , Faculty of Management and Accounting Allameh Tabataba'i University,Tehran, Iran

3 Associate Professor Faculty of Islamic Studies and Theology and Guiddance, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

4 Ph. D Graduated in Economics from Edalat University, Tehran, Iran

چکیده [English]

In the modern era, providing security insurance services in the form of coverage against insurable risks to the Muslims in general and in the Islamic societies in particular is important.The purpose of this research is to focus on the insurance process from the point of view of compatibility with Islamic teachings, with an emphasis on the life insurance structure.Thus, this piece primarily aims to find out whether it is possible for us to design a model in terms of process and development through implementation of which the country would materialize and achieve the underwriting process consistent with the Shari’a law, (life insurance). As this study is a mixed one, in the qualitative part, the researcher employed library research and documentary analysis and conducted open-ended, semi-structured interviews with 10 experts and analyzed their contents, thereby developing the initial research model. In order to identify effective findings for designing the model aspects, the point of saturation and until achievement of the desired model. In order to carry out this study, the researcher employed the Grounded Theory approach in qualitative section to explicate the conceptual model. Then, in the quantitative part, the correlation between variables was identified and the ultimate model was put forward and verified by means of statistical testing. Finally, proposed model was developed and depicted in 6 dimensions as follows: identifying the status quo, requirements, determining strategies and policies, identifying the opportunities, developing sector applications, and explicating the status quo, i.e. achieving the Islamic insurance consistent with the Islamic teachings

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conventional Insurance
  • Takaful Pattern
  • Underwriting Process
  • Islamic Insurance
  • Insurance Policy Structure
  • Life Insurance. JEL Classification: G22
  • C80
  • N25
آئین‌نامه‌های مصوب شورای عالی بیمه، آئین‌نامه‌های شماره 68، آئین‌نامه شماره 60، آئین‌نامه شماره 55 و 83.
آملی، محمدتقی (1413‌ق)، ال کاسب والبیع؛ تقریرات درس علامه میرزا حسین نایینی، جلد دوم، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
اخوان، پیمان و جعفری، مصطفی (1385)، «نظریه‌پردازی و آزمایش نظریه‌ها در حوزه مدیریت دانش»، فصلنامه مدیریت فرد، شماره 15 و 16.
ادورادای، گریوزوبرک ای. کرستنس‌ (1393)، جنبه‌های حقوقی بیمه‌های عمر، ترجمه‌ سید حمیدرضا حسینی، جلد اول و دوم، انتشارات پژوهشکده بیمه.
افشاری سعید و الهیان، مجتبی (1393)، «حقیقت مشروعیت بیمه عمر از دیدگاه فقها و حقوق‌دانان معاصر، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دوره دهم، تابستان 83، شماره 2.
امین فرد، محمد و زردرنگ کشکی، حکیمه (1392)، «تحلیل فقهی و حقوقی ماهیت قرارداد بیمه عمر و ادله مشروعیت آن»، پژوهشنامه بیمه، سال 28، ش 4، زمستان 92، ش‌ 112، صص 178-155.
باسل، علی؛ صحت، سعید و اردستانی‌، صالح (1395)، اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر تقاضای بیمه تکافل در سوریه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت بازرگانی بیمه، دانشگاه علامه طباطبائی.
برهانیان، عبدالحسین و نقیبی، ابوالقاسم (1386)، «بررسی مبانی بیمه در اسلام»، پژوهشکده تحقیقات، قم: زمزم هدایت.
تقی پور، مجتبی (1385)، بررسی فنون بیمه سرمایه‌گذاری‌های مالی و امکان‌سنجی کاربرد آن‌ها در بازار سرمایه ایران با توجه به موازین فقه جعفری، تهران: پایان‌نامه دانشگاه امام صادق ()
تهرانی، محمدصادق (1384)، رساله توضیح المسائل، تهران: امید فردا.
جمالی زاده، احمد (1380)، بررسی فقهی عقد بیمه، چاپ اول، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
حسینی خامنه‌ای، سید علی (1386)، رساله اجوبه الاستفتائات، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
خمینی، سید روح‌الله (1379)، تحریر الوسیله، انتشارات دارالعلم، چاپ اول، قم، جلد دوم، صص 40-50.
سیستانی حسینی، سید علی (1378)، رساله توضیح المسائل، تهران: پیام عدالت.
صانعی، یوسف (1378)، رساله توضیح المسائل، قم: میثم تمار.
صحت، سعید و چرخیان، مژده (1396)، بررسی الگوهای بانکداری و بیمه مبتنی بر عقد مضاربه در اسلام، سومین همایش مالی اسلامی، ص 37-25.
عسکری، محمدمهدی و محمدی، مهدی (1392)، «تحلیل مقایسه‌ای الگوهای تکافل و آسیب‌شناسی آن‌ها از منظر ذی‌نفعان»، تحقیقات مالی اسلامی، سال سوم، شماره اول، صص 153-184.
عسکری، محمدمهدی و اسماعیلی گیوی، حمیدرضا (1387)، «تحلیل نظری ساختار بیمه‌های عمر در نظام تکافل و بیمه‌های متعارف»، اقتصاد اسلامی، شماره 32، صص 92-63.
علیزاده اصل، محمد و موسویان، سید عباس (1394)، «بررسی ضابطه غرر در معاملات جدید»، دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی تحقیقات مالی اسلامی، سال پنجم، شماره اول (پیاپی 9)، پائیز و زمستان، صص 5-36.
فاضل موحدی لنگرانی، محمد (1383)، توضیح المسائل، جلد دوم، چاپ 11، قم: انتشارات امیر، صص 294-291.
فقیهی، ابوالحسن و علیزاده، محسن (1384)، روائی در تحقیق کیفی، انتشارات فرهنگ مدیریت.
محمدی مهر، محمدحسن (1385)، بررسی تطبیقی نظام بیمه و تأمین اجتماعی با نظام تکافلی اسلام، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه امام صادق ()
محمدی، مهدی (1394)، الگوی بهینهٔ تکافل بر مبنای فقه امامیه از منظر ذی‌نفعان، پایان‌نامه دکترای رشته علوم اقتصادی (گرایش اقتصاد اسلامی)، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق ().
محمدی، مهدی؛ سعدی، حسینعلی و عسگری، محمدمهدی (1394)، «مطالعه و تحلیل تطبیقی الگوی تکافل بر اساس فقه امامیه»، تحقیقات مالی اسلامی، سال 5، شماره 1، صص 69-90.
محمود صالحی، جانعلی (1392)، بیمه عمر و سایر بیمه‌های اشخاص، انتشارات پژوهشکده بیمه، ص 43.
مطهری، مرتضی (1364)، ربا، بانک و بیمه، چاپ اول، تهران: صدارا.
مکارم شیرازی، ناصر (1384)، رساله توضیح المسایل، قم: نشر قدس.
منصوریان، یزدان (1386)، گراندد تئوری چیست و چه کاربردی دارد، ویژه‌نامه همایش علم اطلاعات و جامعه اطلاعاتی، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1372)، انوار الهدایه، جلد 1 و 2، قم: مؤسسه نشر آثار امام خمینی ().
موسوئی خوئی، سید ابوالقاسم (1353)، رساله توضیح المسائل، تهران: انتشارات ایران.
میر‌جلیلی، سید حسین (1380)، تحلیل قراردادهای حقوقی، مجموعه مقالات دومین همایش دوسالانه اقتصاد اسلامی، چاپ‌نشده.
نیازی، عیسی (1394)، آسیب‌شناسی مدل‌های تکافل و ارائه الگوی بهینه با تکیه ‌بر فقه امامیه در جهت منافع ذی‌نفعان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته اقتصاد، دانشگاه علوم اقتصادی.
یقینی، محمدرضا (1379)، بررسی مبانی فقهی بیمه، تهران: پایان‌نامه دانشگاه امام صادق ()
Afshari .s; Mojtaba ,E; (2014), The Truth of the Legitimacy of Life Insurance from the Perspective of Contemporary Jurists and Lawyers. Quarterly Journal of Jurisprudential Research, Publications of the Institute of Humanities and Cultural Studies, Vol 10, Summer 83, No. 2 (In Persian)
Akhavan, P; Jafari.M (2006), Theorizing and testing theories in the field of knowledge management, Quarterly Journal of Individual Management, Nos. 15 and 16. (In Persian)
Akhtar, M (2018), “performance analysis of Takaful and conventional insurance companies in Saudi Arabia”. Benchmarking:An International Journal, Vol.25 Issue:2,pp 677-695
Akhtar, W )2008(, Potential of Takaful in Pakistan: Operational and Transformational Paradigm, PHD Thesis of Philosophy in Management Sciences,National University of Modern Languages, Islamabad.
Akhter, W, Vasileios Pappas, Saad Ullah Khan. (2017), "A comparison of Islamic and conventional insurance demand: Worldwide evidence during the Global Financial Crisis." Research in International Business and Finance 42: 1401-1412.
Alizadeh Asl, M ; Mousavian, SA (2015), A Study of Gharar Criteria in New Transactions, Two Quarterly Journal of Islamic Financial Research, First Issue (9 in a row), Fall and Winter 2015, pp. 5-36. (In Persian)
Allan, G. (2003), “A critique of using grounded theory as a research method”, Electronic Journal of Business Research Methods, Vol. 2 No. 1, pp. 1-10.
Amin Fard, M ; Zardrang Kashki, H (2013). Jurisprudential and legal analysis of the nature of life insurance contract and the reasons for its legitimacy, Insurance Research Journal, Vol 28, Issue 4, Winter 92, Sham 112, pp. 178-155. (In Persian)
Amoli, M (1992 ), “Al-Kaseb Wal-Bai”; Lectures of Allameh Mirza Hossein Naeini, Vol 2, Qom: Islamic Publishing Institute (In Arabic)
Archer,s.,Karim,R.A.A,& Nienhaus,V. (Eds). (2009), Takaful Islamic Insurance: Concept and Regulatory Issuse, (Vol.764). John Wiley &Sons
 Asgari, M ; Mohammadi, M (2013), Comparative Analysis of Takaful Patterns and Their Pathology from the Perspective of Stakeholders, Islamic Financial Research, 3rd, First Issue, pp. 153-184. (In Persian)
Askari, M; Esmaili Givi , H (2008), Theoretical Analysis of the Structure of Life Insurance in Takaful System and Conventional Insurance, Islamic Economics, No. 32, pp. 92-63. (In Persian)
Basel ,A; Sehat, S; Ardestani, S, (2015), Prioritization of Factors Affecting Takaful Insurance Demand in Syria, M.Sc. Thesis in Insurance Business Management, Allameh Tabatabai University. ( In Persian)
Billah, ma'sum, (2003), Islamic insurance (Takaful), Ilmieh publisher, Kuala lampur, Malaysia
Borhanian, Naqibi (2007), Abdolhossein Abolghasem, A Study of Insurance Fundamentals in Islam, Research Institute, Qom: Zamzam Hedayat. (In Persian)
Charmaz, K.,&Bryant,A. (2008), Grounded Theory. In L.M.Given, The SAGE Encyclopedia of Qualitative Research Methods, California:sage Publication,pp. 374-377
Edward E., Graves and Burke E. Christensen. Legal aspects of life insurance. Translation: Seyed Hamid Reza Hosseini (2014), Insurance Research Institute Publications, Vol I & II. (In Persian)
Faqihi, A; Alizadeh ,M (2004), Validity in Qualitative Research, Management Culture Publications, No. 9 . (In Persian)
Fazel Movahedi Langrani, M (2004),” Islamic Laws” , Amir Publications, Qom, Ch 11, vol. 2, pp. 294-291. (In Persian)
Glaser, B. (2001), “The Grounded Theory Perspective: Conceptualization Contrasted with Description”, Mill Valley, CA: Sociology Press
Glaser, B. G. and A. L.Strauss. (1967), “Awareness of Dying”, Chicago: Aidine
Guendouz, A, Saidi Ouassaf. (2018), "DETERMINANTS OF SAUDI TAKAFUL INSURANCE COMPANIES PROFITABILITY." Academy of Accounting and Financial Studies Journal 22.5
Hosseini Khamenei, SA (2007). Thesis of Answers to Referendums, Tehran: International Publishing Company. (In Persian)
Iqbal, M. (2005), General Takaful Practice Technical Approach to Eliminate Gharar Maisir and Rib. Jakarta: GEMA
Jaffer, Soheil (2007), "Islamic insurance: trends, opportunities and the future of Takaful", Euromony Institutional Investor, London
Jamalizadeh ,A (2001), ” Jurisprudential study of insurance contract”, first edition, Qom Seminary Islamic Propaganda Office Publications. (In Persian)
Janowski, T. (2015), “Digital Government Evolution: From Transformation to Contextualization”, Government Information Quarterly, 32, 221–236.
Khomeini, S (2000). “Tahrir al-Waseela, Dar al-Alam“ Publications, first edition, Qom, second volume, pp. 40-50. (In Persian)
Mahmoud Salehi, J (2013). “Life insurance and other personal insurance”, Insurance Research Institute Publications, p.43. (In Persian)
Makarem Shirazi, N (2005);”Islamic Laws“, Qom, Quds Publishing. (In Persian)
Mansoorian, Y (2007), What is grounded theory and what is its application, special issue of the Conference on Information Science and Information Society. Isfahan: University of Isfahan. (In Persian)
Mays, N. and pope, G. (2002), Assessing quality in qualitative research; British Medical Journal. Jan.I.pp.50-52
Mir Jalili, S (2001), Analysis of Legal Contracts Proceedings of the Second Biennial Conference on Islamic Economics, unpublished. (In Persian)
Mohammadi Mehr, M (2006), Comparative study of insurance and social security system with Islamic monopoly system, Master Thesis, Tehran: Imam Sadegh (AS) University. (In Persian)
Mohammadi, M (2015), The Optimal Model of Takaful based on Imami Jurisprudence from the Perspective of Stakeholders, PhD Thesis in Economics (Islamic Economics), Faculty of Islamic Studies and Economics, Imam Sadegh (AS) University. (In Persian)
Mohammadi, M, Saadi, H; Asgari ,M (1394), Comparative study and analysis of the Takaful model based on Imami jurisprudence, Islamic financial research - Year 5- No. 1- pp. 69-90. (In Persian)
Motahari, M (1985), Usury, “Banking and Insurance”, Tehran: Sadara, First. (In Persian)
Mousavi Khoei, S (1974), ”Islamic Laws”, Tehran: Iran Publications. (In Persian)
Mousavi Khomeini, S (1993), “Anwar al-Hadayeh 1 and 2”, Qom: Imam Khomeini Publishing Institute, first. (In Persian)
Niazi, I (2015), Pathology of Takaful models and presenting an optimal model based on Imami jurisprudence for the benefit of stakeholders, Master Thesis in Economics, University of Economic Sciences. (In Persian)
pattion, M. Q., (2002), “Qualitative Research and Evaluation Methods”, 3rd Edition, Sage Publications, London
Regulations approved by High Council of Insurance, By-laws No. 68, By-laws No. 60, By-laws No. 55 and 83. (In Persian)
Salman Syed Ahmed, Hafiz Majdi Ab. Rashid. (2015), “Takaful (Islamic Insurance): When We Started and Where We are Now”, International Journal of Economics, Finance and Management Sciences Volume 3, Issue 5-2
Sanei, Y (1999). “Islamic Laws” , Qom: Meysam Tamar. (In Persian)
Sehat, S ; Charkhian .M (2017), A Study of Banking and Insurance Patterns Based on Mudaraba Contract in Islam, Third Islamic Financial Conference, pp. 25-37. (In Persian)
Selden, L. (2005), “On Grounded theory – With Some malice “ .Journal of Documentation, Vol.61 No.1,pp.114-129
Sistani Hosseini, S (1999), ”Islamic Laws” Tehran, Message of Justice. (In Persian)
Sousa.C.A.A Headriks.,P.H.j (2006), the need for grounded theory in developing a knowledge based view of organization research methods,Vol.9,No 3,pp315-338
Strauss, A. and Corbin, J. (1998), Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Technique (2nd Edition), Sage, Newbury Park, London
Strauss, A., & Corbin, J. (1990), “Basics of Qualitative Research”, Thousand Oaks, CA: Sage
Taghipour, M (2005), A Study of Insurance Techniques of Financial Investments and Feasibility Study of Their Application in the Iranian Capital Market According to Jafari Jurisprudence Standards, Tehran: Thesis of Imam Sadegh (AS) University. (In Persian)
Tehrani, M (2005), ”Islamic Laws”, Tehran: Omid Farda. (In Persian)
Yaghini, M (2000), A Study of the Jurisprudential Principles of Insurance, Tehran: Thesis of Imam Sadegh (AS) University. (In Persian)
YassinNaser, Ramly Jamil. (2011), "Takaful: A Study Guide", IBFIM, Kuala Lumpur
Zalkifli Ahmad mazlan, AbdRahmanAbdulHashem, Yassin Nasser, Ramly Jamil. (2012), "Basic Takaful Practices Entry Level For Practitioners", IBFIM, Kuala Lumpur
مطالعات اقتصاد اسلامی
دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 27
مهر 1400
صفحه 231-260