بازخوانی مبانی فقهی جرم‌انگاری پولشویی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار و رئیس دانشکده معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق (ع)‌، تهران، ایران

2 دانشجوی مقطع دکتری دانشکده معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران‌‌

چکیده

پولشویی یکی از مهم‏ترین جرائم مالی است که امروزه ارتکاب آن در جوامع مختلف شیوع پیدا کرده است. از آنجا ‏که نظام تقنینی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر فقه شیعی می‏باشد؛ لذا می‏بایست ابعاد و زوایای فقهی جرم‌انگاری‌ها مورد مداقه قرار گیرد تا مشخص شود که تا چه میزان با منطق فقهی انطباق دارند. سؤال این تحقیق آن است که مبانی فقهی جرم‌انگاری پولشویی چیست و میزان دقت و صحت نظرات مصطلح چه میزان است؟ نوشتار حاضر با بهره‏گیری از اصول و قواعد فقهی و با روش توصیفی تحلیلی جوانب فقهی جرم پولشویی را مورد توجه قرار داده و اثبات می‌نماید در حوزه شبهات حکمیه، قواعد «اعانه بر اثم و عدوان»، «اکل مال به باطل» و «اکل مال به سحت» ارتباط مؤثری با جرم پولشویی ندارد و هیچ‌یک از قواعد فوق با تمام مصادیق پولشویی قابلیت انطباق ندارد. قاعده ید نیز در شبهات موضوعیه قابلیت بررسی دارد نه در شبهات حکمیه و لذا مستقیماً در جرم‌انگاری پولشویی دخالتی ندارد. البته در فرض اثبات جرم پولشویی، اقدامات پولشو در مصادیقی همچون متهم بودن و غیرامین بودن ید یا ناشی شدن ید از غیر سبب مملّک با قاعده ید تعارض پیدا می‏کند و موجب می‏گردد که کاشفیت اماره ید کمرنگ گردد. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rereading the Jurisprudential Principles of Money Laundering

نویسندگان [English]

  • Ali Gholami 1
  • Mohammad Sadegh Azadfar 2

1 Associate Professor and Dean of the Faculty of Islamic Science and Law, Imam Sadiq (AS) University, Tehran, Iran.

2 PhD student in Islamic Education and Law, Imam Sadiq (AS) University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Money laundering is one of the most important financial crimes that has been committed in various societies today. Since the legislative system of the Islamic Republic of Iran is based on Shiite jurisprudence; therefore, the jurisprudential dimensions and angles of criminologies should be examined to determine to what extent they are compatible with jurisprudential logic. The question of this research is what the jurisprudential bases of money laundering criminality are and how accurate are the expressions? The present article, using the principles and rules of jurisprudence and with a descriptive-analytical method, examines the jurisprudential aspects of the crime of money laundering and proves that in the field of jurisprudential doubts, the rules of "donation on sin and aggression", "encroachment on falsehood" And "all property laundering" is not effectively related to the crime of money laundering and none of the above rules are applicable to all cases of money laundering. The iodine rule can also be investigated in thematic suspicions, not in legal suspicions, and therefore does not directly interfere in money laundering criminalization. Of course, assuming the crime of money laundering is proven, money laundering acts in cases such as iodine being accused and unsafe or iodine is caused by other causes of the country conflict with the iodine rule and cause the discovery of iodine statistics to be diminished.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Money Laundering
  • Voiding of Property
  • Donation of Sin
  • Vindication
  • Criminal Proceeds
ابن اثیر جزری، ابوالحسن علی بن محمد (بی­تا). النهایه فی غریب الحدیث و الاثر. قم: اسماعیلیان.
ابن منظور، ابوالفضل جمال­الدین (1414‌ق). لسان العرب. بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
آخوند خراسانی، محمدکاظم (1406‌ق). حاشیه المکاسب. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
اردبیلی، احمد (بی­تا). زبده البیان فی احکام القرآن. تهران: المکتبه الجعفریه لاحیاء الآثار الجعفریه.
اسماعیلی، اسماعیل (1373). اکل مال به باطل در بینش فقهی شیخ انصاری. نشریه کاوشی نو در فقه، شماره1.
اصفهانی، محمدحسین (کمپانی) (1418‌ق). حاشیه کتاب المکاسب. قم: انتشارات انوارالهدی.
انصارى، مرتضى بن محمدامین (1415ق). کتاب المکاسب. قم: کنگره بزرگداشت شیخ انصارى.
ایروانی، علی (1406ق)، حاشیه المکاسب، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بحرالعلوم، سیدمحمد (1403ق). بلغه الفقهیه. تهران: مکتبه الصادق.
بحرانی، یوسف (1405ق). الحدائق الناظره فی احکام العتره الطاهره. قم: دفتر انتشارات وابسته به جامعه مدرسین.
تبریزی، جواد (1416ق). ارشاد الطالب الی تعلیق علی المکاسب. قم: انتشارات اسماعیلیان.
جبعی العاملی، زین­الدین بن علی (شهید ثانی) (1414ق). حاشیه الارشاد. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
حائری، سیدکاظم (1423‌ق). فقه العقود. قم: مجمع اندیشه اسلامی.
حلی، حسن بن یوسف (علامه) (1414‌ق). تذکره الفقهاء. قم: مؤسسه آل‌البیت (:).
حلی، حسن بن یوسف (علامه) (1420‌ق). تحریر الاحکام الشریعه. قم: مؤسسه امام صادق (7).
حلی، مقداد بن عبدالله (فاضل مقداد) (1425‌ق). کنزالعرفان فی فقه القرآن. تهران: انتشارات مرتضوی.
حمیری، نشوان بن سعید (١٤٢٠‌ق). شمس العلوم. دمشق: دارالفکر.
حیدری، علی­مراد (‌1383). «جرم‎انگاری پولشویی». حقوق اسلامی. شماره1، 131-156.
خمینی، سیدروح­الله (امام) (1392‌ق). استفتائات. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (1).
خمینی، سیدروح­الله (امام) (1415‌ق). کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (1).
خویی، سیدابوالقاسم (بی­تا). مصباح الفقاهه. قم: نشر توحیدی.
راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد (1412‌ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دارالشامیه.
رهبر، فرهاد؛ میرزاوند، فضل­الله (1389). پولشویی و روش­های مقابله با آن. تهران: دانشگاه تهران.
سالارزائی، امیرحمزه (‌1390). «عدم اعتبار جرم پولشویی از منظر فقه و حقوق ایران». مجله پژوهش‏های فقهی. شماره4، 129-154.
سبزواری، محمدباقر (محقق) (1423‌ق). کفایه الاحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی حوزه علمیه.
سلیمانی، حمید؛ عبدالهی­نژاد، عبدالکریم (‌1389). «بررسی مبانی فقهی جرم پولشویی». مطالعات فقه و حقوق اسلامی. شماره3، 67-93.
سلیمی، صادق (1393). جنایات سازمان­یافته فراملی. تهران: انتشارات نگرش.
شمس ناتری، محمدابراهیم (‌1381). «اصل برائت و موارد عدول از آن در حقوق کیفری». مجله مجتمع آموزش عالی قم، شماره 14، 65-88.
شهیدی تبریزی، میرزافتاح (1375‌ق). هدایه الطالب الی اسرار المکاسب. تهران: چاپخانه اطلاعات.
صاحب بن عباد، ابوالقاسم اسماعیل (1414‌ق). المحیط فی اللغه. بیروت: عالم الکتاب.
صحرائیان، مهدی (1381). زیان‏های ناشی از تطهیر پول در کشور. کارگاه علمی ـ کاربردی قضات دادگاه‏های انقلاب.
صدوق، محمد بن علی (شیخ) (۱۳۷۹‌ق). معانی الاخبار. قم: جامعه مدرسین.
طاهری، حبیب‌الله (1390). حقوق مدنی. قم: دفتر انتشارات اسلامی حوزه علمیه.
طباطبایی قمی، سیدتقی (1413‌ق). عمده المطالب فی تعلیق علی المکاسب. قم: انتشارات محلاتی.
طباطبایی قمی، سیدتقی (1426‌ق). مبانی منهاج الصالحین. قم: قلم الشرق.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1417‌ق). العروه الوثقی. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات. 
طباطبایی، سید محمدحسین (علامه) (1417‌ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: جامعه مدرسین.
طباطبایی، سیدعلی بن محمدعلی (1412‌ق). ریاض المسائل. قم: مؤسسه انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل بن حسن (۱۴۲۵‌ق‌). مجمع البیان. ق‍م‌: ن‍اص‍ر خ‍س‍رو‏‫.
طریحی، فخرالدین (1416‌ق). مجمع البحرین. تهران: کتابفروشی مرتضوی.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (شیخ) (1407‌ق). تهذیب الاحکام. قم: دارالکتب الاسلامیه.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (شیخ) (1410‌ق). الاستبصار فیما اختلف من الاخبار. قم: دارالکتب الاسلامیه.
عاملی، محمد بن حسن الحر (1403‌ق). وسائل الشیعه. بیروت: داراحیاء التراث.
فاضل لنکرانی، محمد (1416‌ق). القواعد الفقهیه. تهران: چاپخانه مهر.
فاضل لنکرانی، محمد (1427‌ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریرالوسیله (المکاسب المحرمه). قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
فراهیدى، خلیل بن احمد (1410‌ق).‌ کتاب العین. قم: نشر هجرت‌.
قرطبی، محمد بن احمد (بی­تا). الجامع لاحکام القرآن. بیروت: دارالفکر.
کاتوزیان، ناصر (1389). قانون مدنی در نظم حقوق کنونی. تهران: میزان.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407‌ق). الکافی. قم: دارالکتب الإسلامیه.
گرایلی، محمدباقر (1391). پولشویی از منظر فقه و حقوق موضوعه. مشهد:بنیاد پژوهش‏های اسلامی.
گرجی، ابوالقاسم (۱۳۸۰). آیات الاحکام. ت‍ه‍ران‌: م‍ی‍زان‌‏‫.
مامقانی، محمدحسن (1316‌ق). غایه الآمال فی شرح کتاب المکاسب. قم: مجمع الذخائر الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقر (1410‌ق). بحارالانوار. تهران: مؤسسه الطبع و النشر.  
محقق داماد، سیدمصطفی (1406‌ق). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
مراغى، سید میر عبدالفتاح (1417‌ق). العناوین الفقهیه. قم: جامعه مدرسین.
مطهری‌خواه، ذبیح (1395). بررسی حکم فقهی پولشویی از دیدگاه امام خمینی. پژوهشنامه متین. شماره70، 89-111.
منتظری، حسنعلی (1415‌ق). دراسات فی المکاسب المحرمه. قم: نشر تفکر.
موسوی بجنوردی، سیدمحمد؛‌ مجاهد، زیبا (‌1386). «جرم­انگاری تطهیر از دیدگاه فقه». نامه الهیات. شماره1، 141-158.
موسوی بجنوردی، میرزاحسن (1419‌ق). القواعد الفقهیه. قم: الهادی.
میرمحمدصادقی، حسین (1392). حقوق جزای بین­الملل. تهران: میزان.
نجفى، محمدحسن (1404‌ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
نراقى، احمد بن محمدمهدى (1417‌ق). عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام. قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه.
نراقی، ملااحمد (1415‌ق). مستند الشیعه فی احکام الشریعه. قم: موسسه آل‌البیت (:).
نراقی، ملامحمد (1422‌ق). مشارق الاحکام. قم: کنگره نراقیین.
نورالدین علی بن حسین جبل عاملی (محقق کرکی) (1414ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: انتشارات آل‌البیت (:).
نیکنام رحمت‌الله (1391). ‌میزگرد بررسی پدیده پولشویی‌. فصلنامه بانک صادرات.