مطالعات اقتصاد اسلامی

بررسی جایگاه انسان اقتصادی در اقتصاد متعارف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه اقتصاد، دانشگاه پیام‌نور، تهران‌، ایران

چکیده

مقاله حاضر سعی در معرفی و تأمل روی مفهوم مهم انسان اقتصادی در اقتصاد نئو‌کلاسیک دارد و زوایای مختلف آن را معرفی و نقد می‌کند. پژوهش حاضر به‌دنبال بررسی و نقد مفهوم انسان اقتصادی و برخی تعارضات آن با اقتصاد اسلامی است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که نگاه نئوکلاسـیکی بـه انـسان بـا مبـانی ارزشی و واقعیت‌های جوامع مختلف سازگار و منطبق نیست. بررسی مبانی فلسفی فردگرایی و لذت‌گرایی در مکتب لیبرالیسم علاوه بر این‌که با مبانی اقتصاد اسلامی سازگار نیست و توسط اندیشمندان مسلمان نقد شده است، مورد انتقاد دانشمندان غربی نیز می‌باشد. لذا هدف از پژوهش حاضر، تأمل و تعمق بیشتر روی این مفهوم کلیدی است که در متون درسی ما به‌سرعت از روی آن عبور می‌شود و نفع شخصی و حداکثر کردن سود جزو اصول مسلّم دانش اقتصاد متعارف به دانش‌پژوهان معرفی می‌شود. مفاهیمی مثل لذت‌گرایی، فردگرایی و نفع شخصی تعریف و نقد شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Examination of the Position of Economic Man in Mainstream Economics

نویسنده [English]

  • Sadegh Bafandeh Eemandoust

Associate Professor, Department of Economics, Payame Noor University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The present article attempts to introduce and contemplate the important concept of economic man in neoclassical economics and introduces and criticizes various angles. The present study seeks to examine and criticize the concept of economic man and some of its contradictions with Islamic economics. Findings of the research indicate that the neoclassical approach to human beings is not consistent with the foundations of values and the realities of different societies. The study of the philosophical foundations of individualism and hedonism in the school of liberalism, in addition to being incompatible with the foundations of Islamic economics and criticized not only by Muslim scholars but also criticized by Western scholars. Therefore, the purpose of this study is to reflect on this key concept that passes through our textbooks quickly, and personal benefits and maximization of profits are introduced into scholarship as one of the fundamental principles of the science of mainstream economics. Concepts such as hedonism, individualism, and personal interest are defined and criticized.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic Man
  • Capitalism Economy
  • Individualism
  • Hedonism
  • Utilitarianism
ارکون، محمد (1394). انسان‌گرایی در تفکر اسلامی. ترجمه احسان موسوی خلخالی. طرح نقد.
اسمیت، آدام (1357). ثروت ملل. ترجمه سیروس ابراهیم‌زاده. تهران: نشر پیام.
اندرسون، سوزان (1397). فلسفه جان استوارت میل. ترجمه خشایار دیهیمی. تهران: نشر نو.
‌ایروانی، جواد (1391). «انسان اقتصادی از دیدگاه قرآن». آموزه‌های قرآنی. دانشگاه علوم اسلامی رضوی. شماره 15.
برونوفسکی. ج، مازلیش، ب (1379). سنت روشنفکری در غرب از لئوناردو تا هگل. ترجمه لیلا سازگار. نشر آگاه.
بلاگ، مارک (1375). اقتصاددانان بزرگ جهان. ترجمه حسن گلریز. تهران: نشر نی.
بلاگ، مارک (1380). روش‌شناسی علم اقتصاد. ترجمه غلامرضا آزاد. تهران: نشر نی.
‌پورفرج و همکاران، علی‌رضا (1394). دین‌داری و رفتار اقتصادی. روش‌شناسی اقتصاد آزمایشگاهی برای مطالعه انسان اقتصادی اسلام. دوفصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی. سال هفتم. شماره دوم. ص33.
‌تفضلی، فریدون (1372). تاریخ عقاید اقتصادی. ویراست دوم. نشر نی
‌توکلی و علم‌الهدی (1394). «نقد و بررسی سیر تحول اندیشه انسان اقتصادی در اقتصاد متعارف». معرفت. سال بیست و چهارم. شماره 218. ص46-26.
‌حسینی، سیدرضا (1378). نقدی بر دیدگاه سرمایه‌داری درباره انسان اقتصادی. کتاب نقد، ش11، صص251-210.
‌دادگر، یدالله (1392). تاریخ تحولات اندیشه اقتصادی. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت). مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی دانشگاه مفید.
راسل، برتراند (1373). تاریخ فلسفه غرب. ترجمه نجف دریابندری. تهران: نشر پرواز.
رافائل، دیوید (1375). آدام اسمیت. ترجمه عبدالله کوثری. تهران: طرح نو.
سبحانی و همکاران‌، حسن (1392). تبیینی از چند مسئله فلسفی در علم اقتصاد. فصلنامه علمی ـ پژوهشی برنامه‌ریزی و بودجه. سال هجدهم. شماره 1. صص 94‌–‌77.
قدیری اصل، باقر (1386). سیر اندیشه اقتصادی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کاپلستون، فردریک (1372). تاریخ فلسفه (یونان و روم). ترجمه جلال‌الدین مجتبوی. ج1، تهران: سروش.
کاپلستون، فردریک (1393). تاریخ فلسفه (از بنتام تا راسل). بهاء‌الدین خرمشاهی. تهران: سروش.
کرمی، محمد‌حسین (1384). مباحثی در فلسفه اقتصاد. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کفشگرجلودار، حسین (1393). انسان اقتصادی. دانشنامه پژوهشی پژوهشکده باقرالعلوم.
مرادی، محمدعلی (1393). ‌مبانی فکری انسان اقتصادی در کتا‌ب‌های اقتصاد خرد دانشگاهی و جایگاه آن براساس ارزش‌های اسلامی». دوفصلنامه پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی. شماره 35. صص 27-1.
منظور، داوود (1392). «اصول موضوعه حاکم بر رفتاراقتصادی از منظر معرفت دینی». فصلنامهپژوهش‌هاوسیاست‌هایاقتصادی. شماره 65.
میل، جان استوارت (1358). درباره آزادی. ترجمه جواد شیخ الاسلامی. تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب، چاپ سوم.
‌میل، جان استوارت (1398). فایده‌گرایی. ترجمه مرتضی مردیها. تهران: نشر نی، چاپ هشتم.
نعیمی، مرتضی و راسخ، محمد (1391). ‌رویکرد اقتصادی به «‌انسان اقتصادی» تبیین و نقد مفهوم حقوق. دوفصلنامه دانشنامه حقوق اقتصادی (دانش و توسعه سابق) دوره جدید. سال نوزدهم. شماره 2. پاییز و زمستان.
هادوی‌نیا، علی‌اصغر (1382). انسان اقتصادی از دیدگاه اسلام. چاپ اول. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
Arrow, K. (1987). Economic Theory and the Postulate of Rationality. eds. J., Eatwell, et al., The New Palgrave Dictionary of Economics. vol. II, MacMillan. London. pp. 69-75.
Bentham, J, (2000). An introduction to the principles of Moral and Legislation. Batoche Books. Kitchener.
Bentham, J, (2005). Jermy Bentham’s economic writings, edited by W.Stark. Routledge 11 New Fetter Lane. London EC4P 4EE.
Edgeworth, F.Y. (1881). Mathematical Psychics. London: LSE Reprint. 1934.
Fehr, E. and K. Schmidt (1999). A Theory of Fairness. Competition, and Cooperation. The Quarterly Journal of Economics. 114 (3). pp. 817-868.
Hausman, Daniel, (2007). The Philosophy of Economics An Anthology. University ofWisconsin–Madison. Cambridge University Press 1984. 1994. 2008
Hsiang-Ke Chao, (2017). Philosophy of Science in Practice. Springer International Publishing Switzerland.
Ingram, J. K. (1894). A History of Political Economy. New York: Macmillan.
Mandevil, Bernard, (1714). The Fable of The Bees: or, Private Vices. Publick Benefits. Oxford.
Mill, J.S (1974). Utilitarianism and other Writing. edited by Mary Warnock. new American library. New York.
Reiss, Julian, (2013). Philosophy of Economics: A Contemporary Introduction. Routledge. 711 Third Avenue. New York. NY 10017
Sen, A. (1977). Rational Fools: A Critique of the Behavioural Foundations of Economic Theory. Philosophy and Public Affairs. no. 6, pp. 317-344.
Sen, Amartya; Williams, Bernard (1982). Utilitarianism and beyond. Cambridge: Cambridge University Press.
مطالعات اقتصاد اسلامی
دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 26
فروردین 1400
صفحه 81-106