مطالعات اقتصاد اسلامی

غفلت از تاب‌آوری اقتصادی و اجتماعی، مخاطره‌ای کلیدی در اجرای سند الگوی پیشرفت: مطالعه موردی استان خوزستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار اقتصاد، دانشکده ی اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 استادیار اقتصاد، دانشکده ی اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

یکی از مقوله‌های کلاسیک و کم‌توجه در مباحث اقتصادی مقوله تاب‌آوری است. از طرفی دیگر یکی از غفلت‌های اساسی در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی، عدم توجه به مقوله تاب‌آوری متغیّرهای اقتصادی است. این غفلت زمانی بیشتر می‌شود که متغیّرهای اقتصادی در وضعیت اصطلاحاً «مطلوب» ارزیابی می‌شوند. بنابراین ممکن است متغیّری در وضعیت مناسبی قرار نداشته باشد ولی از منظر شاخص تاب‌آوری خوب باشد و برعکس. این‌که چقدر یک متغیّر (فارغ از وضعیت مناسب و یا نامطلوب) بتواند در مواجهه با بحران‌ها و مشکلات از خود مقاومت و پایداری نشان بدهد؛ چقدر بتواند با شرایط بحران خودش را تطبیق داده و به وضعیت مطلوب برسد؛ هم بعدی از ماهیت متغیّرها و شاخص‌های اقتصادی است که نادیده گرفتن آن می‌تواند یک مخاطره ‌مهم در اجرای سند پیشرفت باشد. لذا، هدف اصلی در این تحقیق طراحی و ارائه یک سیستم به ‌منظور ارزیابی‌ تاب‌آوری خوزستان از منظر شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی و برآورد تاب‌آوری بخش‌های مهم اقتصادی و اجتماعی برای دوره‌ 1395-1370 است. برای این منظور با استفاده از روش MIMIC و برآوردگر حداکثر راست‌نمایی (ML) و با استفاده از شاخص‌های کلان، خرد، توسعه، اجتماعی و پولی و بانکی وضعیت تاب‌آوری استان خوزستان مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان از وضعیت ناهمگن و خطرناک تاب‌آوری در شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی داشت. به طوری که در بسیاری از بخش‌ها وضعیت «بی‌ثبات و بی‌تاب» ارزیابی گردید. بر این اساس، بخش‌های معدن، سپرده سرمایه‌گذاری، تعداد پزشک، تعداد مراکز درمانی خصوصی، تعداد فارغ‌التحصیلان تحصیلات تکمیلی استان، نرخ مشارکت اقتصادی، پرونده‌های مختومه جرائم استان نسبت به کشور، تعداد خودکشی استان نسبت به کشور، تعداد سرقت استان نسبت به کشور، رشد مهاجران ورودی، رشد مهاجران خروجی، نرخ ازدواج به طلاق، تعداد افراد مورد حمایت کمیته امداد استان نسبت به کشور در وضعیت بحرانی قرار گرفته است.
*«این مقاله در زمره مقالات برگزیده هشتمین کنفرانس الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت برگزار شده توسط مرکز الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت در تاریخ ۲۲و۲۳ خرداد ۱۳۹۸ می‌باشد که پس از تکمیل توسط نویسندگان و ارزیابی مجدد برای انتشار در این مجله انتخاب شده است».

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ignoring Socio-Economic Resilience, is a Threat to Implementation of Islamic-Iranian Model of Progress: Case Study of Khuzestan Province

نویسندگان [English]

  • Morteza Afghah 1
  • Amin Mansoori 2

1 Associate Professor of Economics, Faculty of Economics and Social Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

2 Assistant Professor of Economics, Faculty of Economics and Social Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

چکیده [English]

Socio-economic resilience is an important issue in any society and deserves to concentrate on it in all economic planning. However, this very important issue is ignored in almost all socio-economic plans of Iran during last decades. The risk of such an ignorance is more, when the economic indices are evaluated suitable, while from resilience perspective is not in good condition and vice versa. Thus, having faced a critical condition, it is so important to know how much an economic variable or index can resist.
     The purpose of this paper is to design a system of evaluating and estimating the socio-economic resilience of Khuzestan province in the period of 1991-2016. To do that, employing MIMIC and maximum likelihood (LM) approach and using micro and macroeconomic variables as well as monetary and banking indices to calculate the resilience of Khuzestan province condition. 
     The results show that many of socio-economic indices of Khuzestan province are unstable and inelastic. However, variables such as bank deposits, amount of doctors, private hospitals, ration of suicide amount of Khuzestan to country, migrants to and from province, and the ratio of marriage to divorce are in a very critical condition

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resilience
  • Islamic-Iranian model of progress
  • MIMIC approach. JEL Classification: O11
  • P16
جانی، سیاوش، و ازوجی، علاءالدین (1393). تبیین مفهوم و مبانی تاب‌آوری و اقتصاد مقاومتی. تهران: معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور.
دهقان منشادی، محمد و پور رحیم، پروین (1392). رابطه بین بی‌ثباتی اقتصاد کلان و رشد اقتصادی در خوزستان، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، سال بیست و یکم، شماره 67، پاییز.
سامتی، مرتضی و همکاران (1390)، تحلیل تأثیر شاخص‌های حکمرانی خوب بر شاخص توسعه انسانی، مطالعه موردی: کشورهای جنوب شرق آسیا، فصلنامه علمی و پژوهشی‌های رشد و توسعه اقتصادی، سال اول شماره چهارم، پاییز.
غیاثوند، ابوالفضل و عبدالشاه، فاطمه (1394). مفهوم و ارزیابی ‌تاب‌آوری اقتصادی خوزستان، پژوهشنامه اقتصادی، شماره 4، زمستان.
لاجوردی، حسن، پسندیده، اشرف السادات، بشارتی راد، زهره (1394). بررسی رابطه بین تاب‌آوری اقتصادی و سطح دانش‌بنیان بودن اقتصادهای ملی، تهران: پنجمین کنفرانس بین‌المللی و نهمین کنفرانس مدیریت فناوری‌.
مرکز پژوهش‌های مجلس، معاونت پژوهش‌های اقتصادی، دفتر مطالعات اقتصادی‌ (1393). مروری بر ادبیات جهانی درباره تاب‌آوری ملی، شماره مسلسل13582 ‌صفحه 7-9.
Bates, S., Angeon, V., & Ainouche, A. (2014). The pentagon of vulnerability and resilience: A methodological proposal in development economics by using graph theory. Economic Modelling, 42, 445-453.
Blanchard, O., & Katz, L. F. (1992). YRegional Evolutions, $ Brooking Papers on Economic Activity. Economic Studies Program, The Brookings Institution, 23(1), 76.
Boorman, J., Fajgenbaum, J., Ferhani, H., Bhaskaran, M., Arnold, D., & Kohli, H. A. (2013). The Centennial resilience index: Measuring countries’ resilience to shock. Global Journal of Emerging Market Economies, 5(2), 57-98.
Briguglio, L. (2003). The vulnerability index and small island developing states: A review of conceptual and methodological issues. Paper presented at the AIMS Regional Preparatory Meeting on the Ten-Year Review of the Barbados Programme of Action: Praia, Cape Verde.
Briguglio, L., Cordina, G., Farrugia, N., & Vella, S. (2006). Conceptualizing and measuring economic resilience. Building the Economic Resilience of Small States, Malta: Islands and Small States Institute of the University of Malta and London: Commonwealth Secretariat, 265-288.
Briguglio, L., Cordina, G., Farrugia, N., & Vella, S. (2009). Economic vulnerability and resilience: concepts and measurements. Oxford development studies, 37(3), 229-247.
Bujones, A. K., Jaskiewicz, K., Linakis, L., & McGirr, M. (2013). A framework for analyzing resilience in fragile and conflict-affected situations. Columbia University SIPA.
Dehghan-Manshadi, M., & Poor-Rahim, P. (2013). The Relationship between Macroeconomic Instability and Economic Growth in Khuzestan. Journal of Economic Research and Policies, 67, Fall. (In Persian)
Duval, R., Elmeskov, J., & Vogel, L. (2007). Structural policies and economic resilience to shocks.
Ghiasvand, A., & Abdul Shah., F. (2015). The Concept and Evaluation of Economic Khuzestan Libraries.  Economic Research Journal, 4, Winter. (In Persian)
Gilbert, S., & Ayyub, B. M. (2016). Models for the Economics of Resilience. ASCE-ASME Journal of Risk and Uncertainty in Engineering Systems, Part A: Civil Engineering, 2(4), 04016003.
Jani, S., & Azvaji, A. (2014). Explaining the concept and fundamentals of resilience and resistance economics. Tehran: Vice President of Strategic Planning and Supervision. (In Persian)
Lajevardi, H., Pasandideh, A. S., Besharati-Rad., Z. (2015). Investigating the Relationship between Economic Resilience and the Knowledge Level of National Economies. Fifth International Conference and Ninth Technology Management Conference, Tehran. (In Persian)
Martin, R. (2012). Regional economic resilience, hysteresis and recessionary shocks. Journal of economic geography, 12(1), 1-32.
Metrica, O. (2015). The 2015 fm global resilience index annul report. In: Oxford Metrica: Oxford, UK.
Parliamentary Research Center., Vice-President for Economic Research., Office of Economic Studies. (2014). Review of the World Literature on National Resilience. 13582, 7-9.(In Persian)
Rose, A. (2004). Defining and measuring economic resilience to disasters. Disaster Prevention and Management: An International Journal.
Rose, A. (2007). Economic resilience to natural and man-made disasters: Multidisciplinary origins and contextual dimensions. Environmental Hazards, 7(4), 383-398.
Rose, A., & Liao, S. Y. (2005). Modeling regional economic resilience to disasters: A computable general equilibrium analysis of water service disruptions. Journal of Regional Science, 45(1), 75-112.
Team, A. S. (2010). Community economic resilience index. Birmingham, UK.
Treisman, D. (2000). The causes of corruption: a cross-national study. Journal of Public economics, 76(3), 399-457.
USAID. (2013). The resilience agenda: Measuring resilience in USAID. United States Agency for International Development.
مطالعات اقتصاد اسلامی
دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 24
اردیبهشت 1399
صفحه 347-375