مطالعات اقتصاد اسلامی

تبیین چالش‌های سفته‌بازی غیرطبیعی در بازار سهام و عدم جواز آن از منظر اقتصاد و با رویکردی به اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانش‌آموخته دکتری فقه و حقوق خصوصی دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران .

چکیده

بازارهای مالی در کنار بازارهای پولی، به تجهیز و تخصیص بهینه منابع و در‌نتیجه، به افزایش تولید، اشتغال و رفاه کمک می‌کنند اما سفته‌بازی غیرطبیعی به کارایی این بازارها آسیب می‌رساند. سفته‌بازی غیرطبیعی در بازار سهام، موجب افزایش خطر، عدم اطمینان، نوسانات قیمت و افزایش فاصله میان ارزش بازاری و ارزش ذاتی سهام می‌شود و از تخصیص بهینه و کارای وجوه به مولدترین بنگاه‌ها بازمی‌دارد. سفته‌بازی غیرطبیعی، بازار را پرنوسان، ‌پیش‌بینی را دشوار و قدرت تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی را تضعیف می‌کند. سفته‌بازی غیرطبیعی، علت غیرطبیعی تغییرات قیمت است و بازار را از تعادل خارج می‌سازد. سفته‌بازی غیرطبیعی، با شکل‌گیریِ حباب قیمت و پیامدهای مخرب آن همراه است. در این مقاله، ماهیت‌ ‌سفته‌بازی در بازار سهام، اشکالِ غیرطبیعی آن، روان‌شناسی سفته‌بازی غیرطبیعی، نقش سفته‌بازان حرفه‌ای، نقش سفته‌بازی غیرطبیعی در بحران‌های مالی، مکانیزم‌های مقابله با سفته‌بازی غیرطبیعی، بررسی می‌شود و در پاسخ به این سؤال که سفته‌بازی غیرطبیعی از منظر اقتصاد و اسلام چه جایگاهی دارد این فرضیه ارائه می‌شود که سفته‌بازی‌ غیرطبیعی چون با رفتارهای غررآمیز، قمارآلود و تدلیس‌گونه همراه است و موجب اخلال در عملکرد بازار سهام است، مجاز نمی‌باشد. تلاش این مقاله، ارائه تبیین کامل‌تر از ماهیت سفته‌بازی غیرطبیعی، با هدف ایجاد انگیزه بیشتر برای مقابله شدیدتر با این پدیده بسیار مخرب است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining the Challenges of Abnormal Speculation and Its Unuthorization from the Perspective of economics and with an Approach to Islam

نویسندگان [English]

  • MohhamadZaman Rostami 1
  • Mohhamad Hadi Rostami 2

1 Assistant professor, Qom university, Qom, Iran.

2 Ph.D. in jurisprudence and private law, Graduated from Shahid motahari university, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Financial markets, along with monetary markets, help optimally equip and allocate resources, and consequently help increase production, employment and prosperity, but abnormal speculation damages the efficiency of these markets. Abnormal speculation in the stock market raises the risk, uncertainty, price fluctuations, and increases the gap between market value and intrinsic value of stocks, and prevents optimal allocation of funds to the most productive firms. Abnormal speculation makes the market volatile, makes prediction difficult and undermines decision-making and planning power. Abnormal speculation is the abnormal cause of price changes and pushes the market out of balance. An abnormal spectacle is associated with the formation of a price bubble and its devastating consequences. In this paper, the nature of speculation in the stock market, its abnormal forms, abnormal speculative psychology, the role of professional speculators, the role of abnormal speculation in financial crises, and the mechanisms for coping with abnormal speculation are examined. In response to the question of how abnormal speculation is in terms of economics and Islam, it is hypothesized that since abnormal speculation is associated with deceptive, gambling and deceptive behaviors, and disrupts the performance of the stock market, it is not permissible. This article seeks to provide a more complete explanation of the nature of abnormal speculation, and aims to provide more incentive to deal more severely with this very destructive phenomenon.

کلیدواژه‌ها [English]

  • speculation
  • stock market
  • risk
  • productivity
  • price bubble
  • Islamic jurisprudence. JEL Classification: G11
  • G12
  • G14
  • G17
قرآن مجید
ابن‌منظور، محمدبن احمد‌ (2001م). تهذیب اللغه، ج12، قاهره: چاپ احمد عبدالعظیم بردونی.
امام خمینی، روح‌الله (۱۳۶۳). بیع، قم: انتشارات اسماعیلیان.
انصاری، مرتضی (1373). مکاسب، تهران: انتشارات ‌دارالحکمه.
بوردون، کارولین (1395). معامله با ابزار فیبوناچی: استفاده از فیبوناچی در قیمت و زمان، (ترجمه ابراهیم صالح رامسری)، تهران: نشر آراد.
‌تایر، مارک (1397). 23 اصل موفقیت وارن بافت، ترجمه سیدمحمد حسینی و امیر کامکار، تهران: نشر نوآور.
حر عاملی، محمدبن‌حسن (1416). وسائل ‌الشیعه، قم: آل‌البیت.
جهان‌خانی، علی و حسین عبده ‌تبریزی (1372). نظریه بازار کارای سرمایه، تحقیقات مالی، ش1.
داگلاس، مارک (1393)، تحلیل بنیادی، تکنیکال یا ذهنی، ترجمه ریحانه هاشم‌‌پور، تهران: نشر چالش.
رضازاده، حمید و یحیی خوشرنگ (1392). روان‌شناسی کاربردی بازار سرمایه: مطالعه‌ای بر بازار بورس ایران، تهران: نشر چالش.
رفیعی، محمدتقی (1378). مطالعه تطبیقی غرر در معامله در حقوق اسلام و ایران و کنوانسیون بیع بین‌المللی، قم: بوستان کتاب.
شریف الرضى، محمد بن حسین (1414). نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، قم: انتشارات هجرت.
شریف کاشانى، ملا‌حبیب‌الله (1404). مستقصى مدارک القواعد، قم: چاپخانه علمیه.
شمس، شهاب‌الدین و زینت عباسی (1396). ﻣﺮﻭﺭﯼ ﺑﺮ ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ ﺣﺒﺎﺏ ﺳﻔﺘﻪ‌ﺑﺎﺯﯼ ﺩﺭ ﺑﻮﺭﺱ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺑﻬﺎﺩﺍﺭ، ﺗﻬﺮﺍﻥ: ﺩﻭﻣﯿﻦ ﮐﻨﻔﺮﺍﻧﺲ ﺑﯿﻦ‌ﺍﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻭ ﺣﺴﺎﺑﺪﺍﺭﯼ.
شواگر، جکد (1396). جادوگران بازار نوین: گفتگو با معامله‌گران برتر، (ترجمه محمدکریم طهماسبی و جواد ثابت‌نژاد)، تهران: نشر چالش.
شهید ثانی، زین‌الدین (1408). لمعه دمشقیه، بیروت: چاپ محمد کلانتر.
صالح‌آبادی، علی (1388). بورس‌بازی در بازار سهام از دیدگاه اسلام، مجله پژوهشی دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)، ش20.
صدر، سیدمحمدباقر (بی‌تا)، اقتصاد ما، تهران: انتشارات اسلامی.
فرهنگ، منوچهر (1371). فرهنگ بزرگ علوم اقتصادی، ج1، تهران: نشر البرز.
کاتوزیان، ناصر (۱۳۷۸). حقوق مدنی، درس‌هایی از عقود معین، تهران: کتابخانه گنج دانش.
کاشف الغطاء، محمد حسین بن على (1359). تحریر المجله، ج 1، نجف: المکتبه المرتضویه.
کلینى، محمد بن یعقوب (1429). الکافی، ج 4، قم: دار الحدیث.
لنگری، علی‌نقی و محمد امین (1390). تحلیلی فقهی اقتصادی بورس بازی، تحقیقات مالی اسلامی، ش1.
لوین، لاری (1396). کیش و مات، تهران: نشر نگار.
مراغی، میرعبدالفتاح (1417). العناوینالفقهیه، قم: دفتر انتشارات اسامی.
مطهری، مرتضی (بی‌تا). مجموعه آثار، ج16، تهران: انتشارات صدرا
میرمعزی، سیدحسین (1382). بورس‌بازی از نگاهفقه، اقتصاد اسلامی، شماره 9.
نجفی، مهدی (1388). اخلاق و کارایی در بازار سهام از دیدگاه اسلام، اقتصاد اسلامی، شماره 18.
نجفی، محمدحسن (1368). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
 نظری، میثم (1388). تأثیر بورس‌بازی بر معاملات بازار بورس در فقه امامیه و حقوق ایران با مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
نوفسینگر، جان (1392). روان‌شناسی سرمایه‌گذاری، (ترجمه حجت بهادری و علی سلیمان‌پور)، تهران: نشر چالش.
واعظ، محمد و شهرام معینی (1392). سفته‌بازی کوتاه مدت در بازارهای اقتصادی و مالی (بررسی فقهی اقتصادی)، جستارهای اقتصادی، ش20.
Aubery, W.H.S., (1896). “stock Exchange Investment: the theory, Methods, practice and Result”, London, Simpkin, Marshall, Hamilton, Kent & Co
Ausaf, Ahmad, (1997). “Towards an Islamic Financial Market”, IBD, IRTI, Research paper, No. 45.
Bach, G. L. (1974). Economics; An Introduction to Analysis and Policy. Prentice-Hall Inc., New Jersey.
Dow, S. C. and P. E. Earl (1982). Money Matters; a Keynesian Approach to Monetary Economics. Martin Robertson, Oxford.
Hirshleifer, J. (1977). “The Theory of Speculation Under Alternative Regimes of Markets”, The Journal of Finance, vol. 32, No.4
Hussin Bin Salamon (2015). Speculation: The Islamic Perspective; A Study on Al-Maisir (Gambling), Mediterranean Journal of Social Sciences, MCSER Publishing, Rome-Italy, Vol 6
Green, P. (1930). Betting and Gambling. Student Christian Movement Press, London.
Man, Z, (1993). “Management system of the Islamic share market, Model and its Implementation in Malaysia”, A Seminar presented in the national conference on Islamic management, UTM, Jobor Bahru Malaysia, Nov.
Man, Z., (1994). “Share and Investment in the share market, A General observation on Related Issues from an Islamic perpective”, A paper presented in a seminar series on Islamic Economics at the National productivity center Hotel, P. Jaya, Malaysia.
Niederhoffer, (1989). Victor ، The Wall Street Journal.
Obaidullah, Mohammad. (2002). “Ethics and Efficiency in Islamic Stock Market”. International Journal of Islamic Financial services, volume 3, No 2.
Rix. M.S., (1965). “stock market Economics”, London, Sir Isaac. Piterman& Sons.
Salamon. H., (2000). “Speculation in the stock market from an Islamic perspective”, Review of Islamic Economics, No:9.
Samuelson, Paul, A. (1958). “Economics: An Introductory Analysis”, New York, Mac Graw-Hill,
Saeed, M. (2001). International Marketing Ethics from an Islamic Perspective." Journal of Business Ethics, 32(2)
Simpson, J.A., “The Oxford English Dictionary”.
Saunders & cornet, (2001). “Financial Markets and Institutions”, Mcgraw Hill
Zamir, Iqbal, (1997). “Islamic Financial systems”, Finance & evelopment.
Zellmer, Sandra (2008). "The Anti-Speculation Doctrine and Its Implications for Collaborative Water Management," Nevada Law Journal, Vol. 8, Iss. 3, Article 12.
مطالعات اقتصاد اسلامی
دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 24
اردیبهشت 1399
صفحه 171-199