امکان‌سنجی فقهی ـ حقوقی اجاره سهام و کاربردهای مالی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)، تهران، ایران

2 دانشیار دانشکده معارف اسلامی و الهیات دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)، تهران، ایران

چکیده

اجاره سهام به عنوان یکی از موضوعات جدید در بازار سرمایه اسلامی، دارای کاربردهای مالی متنوعی ‌ازجمله، تأمین مالی شرکت‌های سرمایه‌گذاری و هلدینگ از طریق انتشار اوراق اجاره مبتنی بر سهام، ساماندهی سهام عدالت و عرضه سهام شرکت‌های آن در بورس و همچنین تعویض جریانات نقدی متغیر سهام در مقابل جریانات نقدی ثابت است. در این تحقیق با روشی توصیفی ـ تطبیقی به بررسی فقهی و حقوقی موضوع اجاره سهام پرداخته شده است. پس از بررسی ماهیت فقهی و حقوقی سهام، شروط عقد اجاره با ماهیت و ویژگی‌های سهام مورد تطبیق قرار گرفت. بر اساس دیدگاه برخی از حقوق‌دانان و نظر اکثریت فقها در خصوص ماهیت سهام، یعنی ماهیت عینی داشتن و یا حکایت از عین، تملیک منافع و توافق بر واگذاری برخی از حقوق سهام از طرف مالک به مستأجر برای شرکت‌هایی با دارایی عینی قابل اجاره بلااشکال می‌باشد و در صورتی که برای ماهیت سهام، مبنای مال اعتباری یا دین بودن را بپذیریم، اجاره سهام با مشکل مواجه خواهد بود.  

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Juridical-Legal Feasibility Study of Equity lease and its Financial Applications

نویسندگان [English]

  • Amir Hossein Etesami 1
  • hosseinali sa'dee 2

1 PhD student of International Oil and Gas Contract Management, Imam Sadegh University, Tehran, Iran

2 Associate Professor, Faculty of Islamic Studies and Theology, Imam Sadegh University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Stock leasing as one of the new topics in the Islamic capital market has a variety of financial applications including: financing of investment firms and holding through the issuance of equity based Ijarah Sukuk, organizing of justice shares and the exchange of cash flows of equity with fix cash flows. With descriptive-comparative method, the legal and juridical issues of equity leasing has been investigated. After examining the legal and juridical nature of the shares, we try to comply the requirement of the lease contract with the nature and characteristics of the shares. According to viewpoints of some jurists’ and the majority of Scholars in nature of the shares, the assignment some of the shares’ rights by the owner to the lessee is permissible for the companies with certain real leasable assets. The leas shares are not permissible if we accept the nature of the shares as being based on Virtual Property or debt.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Equity Lease
  • Equity Based Ijarah Sukuk
  • Interests of Equity
  • Nature of the Equity
  • Subject of Hire. JEL Classification: G23
  • G32
  • G19
ابراهیمی، مریم (1392)، مبانی حقوقی بیع سهام در بورس، تهران: نوای مدرسه.
اسکینی، ربیعا (1394‌). حقوق تجارت؛ شرکت‌های تجاری، تهران: انتشارات سمت، ج1.
اصفهانی، شیخ الشریعه، فتح الله بن محمد جواد نمازی (1398‌‌ق). رسالة فی تحقیق معنی البیع، قم: دارالکتاب.
امامی، سید‌حسن (1374). حقوق مدنی، تهران: کتاب فروشی اسلامیه.
آقانظری، حسن (1392). مبانی فقهی ـ اقتصادی نهادهای مالی بازار سرمایه اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
باریکلو، علیرضا (1385). ماهیت سهم و بازخرید آن توسط شرکت صادر‌کننده، پژوهشنامه حقوق و علوم سیاسی، سال اول، شماره اول.
پاسبان، محمدرضا (1387‌). حقوق شرکت‌های تجاری، تهران: انتشارات سمت.
تفرشی، محمد عیسی، سکوتی نسیمی (1383). بیع سهام شرکت های سهامی، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، شماره2.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1386). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: انتشارات کتابخانه گنج دانش، چاپ سوم، ‌جلد چهارم، صص 3126 و 3127.
جعفری هرندی، محمد (1384). جایگاه شخصیت حقوقی، فصلنامه پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی، شماره 1.
جعفری‌خسروآبادی، ‌نصرالله و ‌سید‌مرتضی شهیدی (1394)، بازپژوهی فقهی - حقوقی ماهیت اوراق سهام و قرارداد واگذاری آن، تحقیقات مالی اسلامی، شماره 9.
جمعی از مؤلفان (بی‌تا). مجله فقه اهل بیت علیهم السلام، قم: موسسه دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت.
حائرى، سید على بن محمد طباطبایى (1418‌‌ق). ریاض المسائل (ط - الحدیثة)، 16 جلد، قم‌: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
حلی، شیخ حسین (1384ق). محاضرات، بحوث فقهیه، بیروت: دارالزهرا.
خویی، ابوالقاسم (بی‌تا). المستند فی شرح العروة الوثقی، ج4.
خویی، سید ابوالقاسم (1418‌‌ق). موسوعه الامام الخویی، قم: مؤسسه احیا آثار الامام الخویی.
رشتی، میرزا حبیب‌الله (1320ق). اجاره،‌ چاپ سنگی.
سبزوارى، سید عبد الأعلى (1413‌ق). مهذّب الأحکام، مؤسسه المنار، دفتر حضرت آیة الله، قم: ایران، چهارم، ‌ج19.
ستوده تهرانی، حسن (1375). حقوق تجارت‌، تهران: نشر دادگستر، چاپ اول، ج2.
سکوتی نسیمی، رضا (1381). ماهیت حقوقی، احکام و آثار معاملات سهام شرکت های تجاری با مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و انگلیس، تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
سلطانی محمد، حامده اخوان هزاوه (1391). ماهیت و قواعد حقوقی توثیق سهام، فصلنامه بورس و اوراق بهادار، شماره 17.
السنهوری، عبدالرزاق (بی­تا). الوسیط فی شرح القانون المدنی، بیروت: التراث العربی، ج8.
سیستانی، سیدعلی (1414ق). منهاج الصالحین، ج1، اعمال البنوک و المصارف.
سیستانی، سیدعلی (1417‌‌ق). منهاج الصالحین، قم: دفتر آیت الله سیستانی.
‏شوشی نسب، نفیسه (1394)، ماهیت حقوقی اوراق بهادار، تهران: نشر میزان.
شهیدی، سید مرتضی، جعفری خسروآبادی، نصرالله (1394). بازپژوهی فقهی ـ حقوقی ماهیت اوراق سهام و قرارداد واگذاری آن، دوفصلنامه‌ علمی ـ پژوهشی «تحقیقات مالی اسلامی»، شماره 9.
شیخ طوسی، ابوجعفر محمد طوسی (1388‌ق). المبسوط فی فقه الامامیه، نشر مکتب مرتضویه.
طاهری، حبیب‌الله (1418‌ق). حقوق مدنی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، جامعه مدرسین، ج1.
طباطبایی یزدی، سیدمحمد کاظم (1423‌ق). عروه الوثقی، ج6، کتاب الوقف، قم: موسسه نشر اسلامی.
عاملی، جواد بن محمد (1419ق). مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عبداللهی، محمود (1371). مبانی فقهی اقتصاد اسلامی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1411‌ق). تبصره المتعلمین فی احکام الدین، تهران: موسسه چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
غمامی، مجید، ابراهیمی، مریم (1391). ماهیت حقوقی سهام پذیرفته شده در بورس، مجله مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 3، شماره 2.
کاتوزیان، ناصر (1371). حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت انتشار، ج2.
کاتوزیان، ناصر (1374). دوره مقدماتی حقوق مدنی: اموال و مالکیت، تهران: نشر یلدا.
کاتوزیان، ناصر (1385). حقوق مدنی: عقود اذنی ـ وثثیقه‌های دین ـ ودیعه، عاریه، وکالت، ضمان، حواله، کفالت، رهن، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، RDIS.IR.
الماسی، نجادعلی (1368). تعارض قوانین، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
محقق حلّی، ابوالقاسم (1408‌ق). شرایع‌الاسلام فی مسائل‌الحلال والحرام، بیروت: دارالاضواء، ج 2.
محقق داماد، سید مصطفی (1406‌‌ق). قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، ج1.
معصومی­نیا، غلامعلی، الهی، مهدی (1392). امکان‌سنجی فقهی طراحی سوآپ مالکیت متناسب با بازار سرمایه ایران، فصلنامه علمی ـ پژوهشی اقتصاد اسلامی، سال سیزدهم، شماره 51.
مکارم شیرازی، ناصر (1388). توضیح المسائل، تهران: پیام عدالت.
موسوی بجنوردی، سید محمد (1378). نقش اوراق بهادار در شریعت اسلامی، پژوهشنامه علمی پژوهشی متین، شماره 3 و4.
موسوی خمینی (1425‌‌ق). تحریرالوسیله، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1415ق). کتاب البیع، مؤسسة النشر الاسلامی، الطبعة الخامسة، ج1.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1426‌ق). توضیح المسائل.
موسویان، سید عباس (1386). فرهنگ اصطلاحات فقهی و حقوقی معاملات، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
موسویان، سیدعباس (1391). بازارسرمایه اسلامی (1)، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
نائینی، میرزا محمد حسین غروز (1413ق). المکاسب و البیع( للمیرزا النائینی)، قم: دفتر انتشارات اسلامی، ج1.
نجفی، محمد‌حسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام‌، چاپ هفتم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
یزدی، سید محمدکاظم طباطبایی (1428ق). العروه الوثقی، قم: منشورات دارالتفسیر، چاپ هشتم، ج5.
یزدی، سید محمدکاظم طباطبائی (1421‌‌ق). حاشیة المکاسب، قم: مؤسسه اسماعیلیان، ج1.