مطالعات اقتصاد اسلامی

تبیین و رتبه‌بندی شاخص‌های کارایی و اثربخشی دولت در اقتصاد اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران

2 دانش‌آموخته اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران

3 دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

در دو دهه اخیر، پژوهش‌ها و تحقیقات مربوط به نقش دولت در اقتصاد از مباحث اندازه دولت و وظایف آن در اقتصاد به مقوله کارایی و اثربخشی دولت در اقتصاد معطوف گشته است. این تغییر نگاه به مقوله دولت در اقتصاد، موجب شکل­گیری تحقیقات متعددی در خصوص تدوین و ارائه شاخص­های کارایی و اثربخشی دولت در گزارش‌ها و پژوهش‌های جهانی شده است. در این میان انطباق این شاخص‌ها و ارائه شاخص‌های برآمده از مبانی و وظایف دولت در اقتصاد اسلامی از اهمیّت زیادی برخوردار است. با اتخاذ رویکرد مفهومی موسع از کارایی و اثربخشی، کارایی و اثربخشی دولت را می­توان این‌گونه بیان نمود که با استفاده از منابع و اختیارات، وظایف به‌نحوی انجام گیرد که بیشترین خروجی و عایدی را داشته و در رسیدن به اهداف بیشترین اثربخشی حاصل شود. این تحقیق مبتنی‌بر جایگاه و وظایف دولت در نظام اقتصادی اسلام، پس از تفکیک حوزه‌های وظایف دولت مشتمل‌بر حوزه‌های کلان اقتصادی، پولی و مالی، درآمد و هزینه دولت، عدالت و رفاه عمومی، اداری و مدیریتی، تنظیم‌گری و نظارت بر بازار، امنیت اقتصادی و حقوق مالکیت و حوزه علم و آموزش به استخراج و ارائه شاخص­های سنجش کارایی و اثربخشی دولت در حوزه­های پیش‌گفته و رتبه‌بندی هریک از شاخص‌ها براساس پرسشنامه خبرگانی پرداخته است. شاخص «نسبت خانوارهای زیرخط فقر به کل خانوارها» در حوزه عدالت و رفاه عمومی از میان 64 شاخص، رتبه نخست را به‌دست آورد که نشان می‌دهد براساس نظرات خبرگان، حوزه عدالت در سنجش کارایی و اثربخشی دولت با شاخص (پایین بودن) نسبت خانوارهای زیرخط فقر مهم‌ترین مؤلفه و شاخص است. مجموعه شاخص‌های مستخرج و رتبه‌بندی شده در این تحقیق می‌تواند در سنجش عملکرد دولت در انطباق با اقتصاد اسلامی استفاده گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explaining and Ranking the Indicators of Government Efficiency and Effectiveness in Islamic Economics

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hadi Zahedi Vafa 1
  • Mousa Shahbazi Ghiasi 2
  • Elyas Naderan 3

1 Associate Professor, Faculty of Islamic Studies and Economics, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

2 .A in Islamic Studies and Economics, Faculty of Economics, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

3 Associate Professor of Economics, Faculty of Economics, Tehran University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Over the past two decades, research on the role of government in the economy has focused on the size of government and its tasks in the economy in terms of the efficiency and effectiveness of the state in the economy. This change of view on the state of the economy has led to the formation of several studies on the formulation and presentation of indicators of government efficiency and effectiveness in global reports and research. In this regard, the adaptation of these indicators and the presentation of indicators derived from the principles and duties of the government in Islamic economics is of great importance. By adopting a straightforward conceptual approach to efficiency and effectiveness, the efficiency and effectiveness of the government can be arranged so that using resources and authority, the tasks are carried out in such a way that it has the highest output and revenue and achieve the most effective results. This research is based on the position and duties of the government in the economic system of Islam, after separating the areas of government duties, including macroeconomic, monetary and financial areas, government revenue and expenditure, justice and public welfare, administrative and management, regulation and market surveillance, security Economic and property rights and the field of science and education to extract and provide indicators of assessing the efficiency and effectiveness of government in the above areas and ranking each of the indicators based on the experts questionnaire. The index of the ratio of households under the headline of poverty to total households in the area of justice and welfare among64 indicators, ranked first, which shows that according to expert opinions, the area of justice in measuring the efficiency and effectiveness of the government with the index (low) ratio Households under the poverty line are the most important component and indicator. The set of identified and ranked indicators in this research can be used to measure government performance in accordance with Islamic economics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • government
  • Islamic Economics
  • Efficiency
  • Effectiveness
  • Indicators. JEL Classification: H11
  • P43
آقانظری، حسن‌ (1390). مبانی بخش عمومی در اقتصاد اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
آقانظری، حسن؛ و گیلک حکیم­آبادی، محمدتقی (1382). نگرشی علمی به هزینه و درآمد دولت اسلامی (چاپ اول). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
توتونچیان، ایرج، و عیوضلو، حسین (1379). کاربرد نظریه عدالت اقتصادی در نظام اسلامی توزیع ثروت و درآمد. فصلنامه تحقیقات اقتصادی، 19(75)، 97-132.
حکیمی، محمدرضا (1367). الحیات، (احمد آرام، مترجم)، تهران: فرهنگ اسلامی.
خاندوزی، سیداحسان (1390). شاخص­سازی عدالت اقتصادی با رویکرد اسلامی در اقتصاد ایران؛ با استفاده از روش نماگرهای ترکیبی (رساله دکتری). دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
رضایی، مجید (1383). جایگاه دولت در نهاد اقتصاد. اقتصاد اسلامی، 4(14)، 37-62.
صباغ‌کرمانی، مجید و باسخا، مهدی (1388). نقش حکم‌رانی خوب در بهبود کارکرد هزینه‌های دولت؛ مطالعه موردی بخش بهداشت و آموزش کشورهای اسلامی. تحقیقات اقتصادی دانشگاه تهران، 1(44)، 109-130.
عیوضلو، حسین (1384). عدالت و کارایی (چاپ اول). تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
غفاری، هادی (1383). بررسی تطبیقی جایگاه و نقش دولت در نظام­های اقتصادی. تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
فراهانی­فرد، سعید (1381). نقش دولت در اقتصاد. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
قلیچ، وهاب (1389). دولت اسلامی و نظام توزیع درآمد. تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
صدر، محمدباقر (1357). اقتصادنا. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
موسویان، سیدعباس (1382). جایگاه دولت در اقتصاد از دیدگاه اسلام. اقتصاد اسلامی، 3(10)،
55-79.
Afonso, A., Schuknecht, L., & Tanzi, V. (2005). Public Sector Efficiency: an International Comparison. Public Choice, 123(3-4), 321-347.
Angelopoulos, K., Philippopoulos, A., & Tsionas, E. (2008). Does Public Sector Efficiency Matter? Revisiting the Relation Between Fiscal Size and Economic Growth in a World Sample. Public Choice, 137(1-2), 245-278.
Bartuseviciene, I., & Sakalyte, E. (2013). Organizational Assessment: Effectiveness vs. Efficiency. Social Transformations in Contemporary Society, 1(1), 45-53.
Guran, M. C. (2008). A Cross-Country Analysis of Public Sector Interventions’ Efficiency. Ekonomicky Casopis, 56(02), 182-211.
Kahf, M, (2005). Public Sector Economics From Islamic Perspective, Mimeo.
Low J. (2000). The Value Creation Index. Intellectual Capital. 1(3), 252-262,
Mimicopoulos, M. G., Kyj, L., Sormani, N., Bertucci, G., & Qian, H. (2007). Public Governance Indicators: A Literature Review. United Nations, 1-55.
 
مطالعات اقتصاد اسلامی
دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 23
آبان 1398
صفحه 89-120