مقدمه‌ای در تبیین روش و فرآیند توسعه نظریه‌پردازی اقتصاد اسلامی (فرآیند عبور از مبانی نظری به الگوهای عملیاتی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه اقتصاد سیاسی دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

چکیده

اقتصاد اسلامی برای اجرایی شدن نیاز به بهره‌برداری از روش‌های نظریه‌پردازی در عرصه نظام‌سازی اقتصادی دارد. این مقاله برای همین‌منظور نگاشته شده و در آن فرآیند توسعه نظریه‌پردازی در چارچوب اقتصاد اسلامی مورد‌بحث و بررسی واقع می‌شود.
در این مقاله روش ویژه‌ای برای بسط و توسعه نظریه‌پردازی در اقتصاد اسلامی پیشنهاد شده که ترکیبی است از روش‌های فقهی کلان‌نگر و روش‌های متعارف تحلیل موضوعات اقتصادی، همچنین براساس همین روش ترکیبی فرآیند عبور از مبانی به الگوهای عملیاتی قابل اجرا معرفی شده و مراحل مشخصی پیشنهاد گردیده است.
نظام‌سازی اقتصادی در نظام جمهوری اسلامی ایران که در سال‌های اخیر با عنوان «الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» مطرح شده، خود زمینه مناسبی برای بررسی و آزمون این مسأله است. از این‌رو، روش‌ها و فرآیندهای به‌کار گرفته شده در این مقاله می‌تواند برای اجرایی کردن اهداف این نظام مورداستفاده واقع شود. طرح نظام جمهوری اسلامی ایران خود مبتنی‌بر این اندیشه است که اصول و موازین ثابت اسلام در همه عرصه‌ها قابلیت تطبیق و تعمیم دارد. البته شکی نیست که برحسب مقتضیات زمان و مکان امکان تغییر در راهبردها و شیوه‌های اجرایی و نحوه عمل وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Introduction to Explaining the Method and Process of Developing Islamic Economics Theory (The process of Crossing Theoretical Foundations into Operational Patterns)

نویسنده [English]

  • Hossein Eivazlou

Associate Professor, Faculty of Islamic Studies and Economics, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

چکیده [English]

For achieving on best results of Islamic Economics in Practice, we need the best method. This method is different from methods that verify Islamic Economic Doctrine in Theory. According to this approach, we need to develop the theories that depend on contextual issues. The main idea of this article is that Islamic Economics could be adapted to real economy in our period of time. This study proposes a hybrid method that consists of macro approach to economic Fiqhi issues, analytical approach to economic systems and also the structure of Scientific Research Programs (SRP) of Lakatos. In this article we discuss about the macro policies that are necessary for adapting foundations of Islamic Economics doctrines from individual shariah duties towards shariah obligations for decision makers of governmental institutions. Fortunately and recently we observe new paradigm changing in fiqhi issues such as: theoretical fiqh and governmental fiqh.  And also this article proposes the process of developing theory from Islamic economic foundations to practical models.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Economic System
  • Hybrid Method of Islamic Economics
  • Islamic Monetary and Banking System
  • the Process of Theorizing Islamic Economics. JEL Classification: C54
  • F53
  • E52
  • E61
آقانظری، حسن، و خطیبی، مهدی (1392). روش‌شناسی فقه نظریات اقتصادی از نظر شهید صدر. دوفصلنامه معرفت اقتصاد اسلامی، 4(8)، ،5-28.
اکبری، مجتبی (1391). جایگاه فقه‌المصلحه در فقه سیاسی امام خمینی‌(ره). فصلنامه فرهنگ پژوهش، 3(11)، 15-1.
ابن‌خلدون، عبدالرحمن (1386). مقدمه (محمد پروین گنابادی، مترجم). تهران: علمی و فرهنگی.
باقری، خسرو (1382). هویت علم دینی؛ نگاهی معرفت­شناختی به نسبت دین با علوم انسانی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
چالمرز، آلن (1396). چیستی علم؛ درآمدی به مکاتب علم‌شناسی فلسفی (سعید زیباکلام، مترجم). تهران: علمی فرهنگی.
چپرا، محمدعمر (1385)، آینده علم اقتصاد، چشم اندازی اسلامی (احمد شعبانی مترجم)، تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
خرمشاهی، بهاءالدین (1361). پوزیتیویسم منطقی. تهران: علمی فرهنگی.
دادگر، یدالله (1384). درآمدی بر روش‌شناسی علم اقتصاد. تهران: نی.
سعدی، حسینعلی (1395).حجیت در اجتهاد نظام‌ساز با تأکید بر آراء آیت‌الله سیدمحمد باقر صدر. فصلنامه راهبرد فرهنگ، 9(36)، 43-60.
شیروانی، علی (1373). منابع اندیشه مذهبی شیعه (جلد اول). تهران: شفق.
صدر، سیدمحمدباقر (1353). الاسلام یقود الحیوۀ (اسلام راهبر زندگی) (سیدمهدی زندیه، مترجم). قم: پژوهشگاه تخصصی صدر.
صدر، سیدمحمدباقر (1402ق). اقتصادنا. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
کاتوزیان، محمدعلی (1374). ایدئولوژی و روش در علم اقتصاد (محمد قائد، مترجم). تهران: مرکز نشر.
گلاوس، ج.س (1373). علم اقتصاد؛ پیشرفت، رکود یا انحطاط؟ (محسن رنانی، مترجم). اصفهان: فلاحت ایران.
عیوضلو حسین (1385). عدالت و کارایی در تطبیق با نظام اقتصاد اسلامی، تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
عیوضلو، حسین (1387 - الف). اصول و مبانی نظام پولی در اقتصاد اسلامی. فصلنامه اقتصاد اسلامی، 8(29)، 35-63.
عیوضلو، حسین (1387 - ب). درآمدی بر معرفی ارکان و هسته سخت اقتصاد اسلامی. دوفصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، 1(1)، 139-173.
عیوضلو، حسین (1387 - ج). قرآن و اقتصاد، مجموعه مقالات دومین همایش پژوهش‌های قرآنی حوزه و دانشگاه.
عیوضلو، حسین (1387 –د). قرآن و اقتصاد و علوم روز. تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
عیوضلو، حسین (1387 - هـ). مجموعه میزگردهای تخصصی پیرامون فلسفه اقتصاد اسلامی. تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.
عیوضلو، حسین، و کریمی، مجید (1379). اصول موضوعه و راهبردهای بانکداری اسلامی در چارچوب نظام اقتصادی اسلام. فصلنامه اقتصاد اسلامی، 18(71)، 5-37.
چپرا، محمدعمر (1386). اسلام و چالش اقتصادی (ناصر جهانیان، علی‌اصغر هادوی‌نیا و سیدحسین میرمعزی، مترجمان). قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
غفوری، خالد (1421ق). فقه النظریه لدی الشهید الصدر. فصلنامه فقه اهل البیت، 5(20)، 122-202.
محمدی، عبدالحمید (1379). علم اقتصاد و مسأله شناخت (چاپ اول). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
مطهری، مرتضی (1372). عدل الهی. تهران: صدرا.
منذر، قحف (1376). مقدمه‌ای بر اقتصاد اسلامی (چاپ اول) (عباس عرب‌مازار، مترجم). تهران: سازمان برنامه و بودجه.
موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله (1378). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی(ره).
مهدوی‌کنی، محمدرضا (1379). اصول و مبانی اقتصاد اسلامی در قرآن. تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
میرباقری، سیدمحمد؛ عبداللهی، یحیی؛ و نوروزی، حسن (1395). فقه حکومتی از منظر شهید صدر؛ با مروری بر ویژگی‌های فقه نظامات. فصلنامه راهبرد فرهنگ، 9(36)، 61-86.
نمازی، حسین (1372). مقایسه تأثیر آموزه خداشناسی در شکل­گیری اصول نظام اقتصادی اسلام و سرمایه­داری. فصلنامه اقتصاد، 1(2)، 72-98.
نوراحمدی، محمدجواد (1389). اقتصاد دینی از منظر اندیشمندان مسیحی (چاپ اول). تهران: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
یسری، عبدالرحمن (1419ق). الاقتصاد الاسلامی بین منهاجیة البحث و امکانیۀ التحقیق، المعهد الاسلامی للبحوث و التدریب، جده: البنک الاسلامی للتنمیه.
یوسفی، احمدعلی (1385). روش‌های کشف آموزه‌های اقتصادی اسلام. فصلنامه اقتصاد اسلامی، 6(22)، 147-176.
Akbari, M. (1391). The Role of Islamic Studies in Political Philosophy of Imam Khomeini, Research Journal of Research Culture, University of Bagher-Al-ulum, 15-1.
Arab Mazar, Abbas. (1997). "Introduction to Islamic Economics", By: Mangar Qahof, Planning and Budget Organization Publishing House, 26, first edition.
Aqa Nazari, H, & Khatibi, M., (1379) Methodology of the Religious Jurisprudence of Economic Theories in Terms of Shahid Sadr, Islamic Economy Knowledge, 4(8), 5-28.
Bagheri, K. (2003). "The Identity of Religious Science: An Epistemological View in Relation to Religion and Humanities," Tehran: The Ministry of Culture and Guidance's Printing and Publishing Office.
Chalmers, A. F., & Hart, J. (1979). What is This Thing Called Science?: an Assessment of the Nature and Status of Science and its Methods. Association for the Blind of WA.
Dadgar, Y. (2005). "An Introduction to the Methodology of Economics", Tehran, Iran.
Derakhshan, M. (1988).pamphlet Selected Issues in Islamic Economics, Faculty of Islamic Sciences, Imam Sadegh University.
Eyvazlou, H. (2005). "Challenges of the Decision-Making System in Iran", Jasmine Cultural Institute Quarterly Journal, 2.
Eyvazlou, H. (2006). "Justice and Efficiency in Adaptation to the Islamic Economic System", Imam Sadiq University Press.
Eyvazlou, H. (2008). "The Quran and Economy", Proceedings of the Second Conference of Qur'anic Studies of the University and the University.
Eyvazlou, H. (2008). "The Principles and foundations of the Monetary System in Islamic Economics", Scientific Journal of Islamic Economics, 29. 63-35.
Eyvazlou, H. (2008). "An Introduction to the Interview of the Pillars and the Hard Core of Islamic Economics", Journal of Islamic Economic Studies, 173-139.
Eyvazlou, H. (2008). "A set of Specialist Seminars on the Philosophy of Islamic Economics", Monetary and Banking Research Institute.
Eyvazlou, H. (2008). The Qur'an and the Economics and the Science of the Day", a joint publication by Imam Sadiq University (AS) and the Quranic Studies Foundation and University.
Eyvazlou, H. (1378). "Sustainable Economics", New Economy Monthly, 79, 74-71.
Khomeini, H. (1378). Sahifeh Imam, Tehran, Institute for publishing the works of Imam Khomeini.
Glaws JS & Johnson, Economics (1373). Progress, Depression or Decay?  Translator: Mohsen Ranani, Falahat Publication, Esfahan.
Ghafouri, K. (1921). AH, Islamic jurisprudence Ludi alshid al-Sadr, Jurisprudence Ahl al-Bait, 20, 122-202.
Ibn-Khaldun Abdurrahman (2007). Introduction, Mohammad Parvin Gonabadi , Tehran: Scientific and Cultural Press.
Introduction of Mohammadi Abdolhamid (2014). Economics and Cognitive Issue, Research Institute of Publications, University of Medical Sciences, First Edition.
Katouzian, M, A. (1374). Ideology and Method in Economics, Translated. Qaed, Tehran: Publishing Center.
Khorramshahi Baha'-al-Din (1361). Logical Positivism; Scientific-cultural Publication.
Kuhn, T. S. (1970). The Structure of Scientific Revolutions. Chicago: University of Chicago Press Kuhn The Structure of Scientific Revolutions.
Mahdavi Kani M, R. (2000). Principles and foundations of Islamic Economics in the Quran, Imam Sadegh University Publication Office.
Margenau, H., (1966). What is a Theory, in, Sherman Roy, the Structure of Economic Science, Prentice Hall.  
Mirakhor, A., (2005). A Note on Islamic Economics, Islamic Research and Training Institude.
Chipra, M, O (2006). The Future of the Economics (Islamic Perspective), translation by Ahmad Shabani, Imam Sadiq University Press.
Chipra, M, O (2007). Islam and the Economic Challenge; Translation: Mr. Nasser Golian, Ali Asghar Hadavinia and Seyyed Hossein Mirmoezi, Publishing Organization of the Institute of Islamic Culture and Thought.
Motahhari, M. (1372). Justice of Allah, Tehran: Sadra Publication, 1372.
Namazi, Hossein, "Comparison of the Theological Effect on the Formulation of the Principles of the Economic System in Islam and Capitalism", Journal of Economics, Faculty of Economics and Political Sciences, Shahid Beheshti University, 2.
Naqvi, S, N, H., (1994). Islam, Economics and Society. London: Kegan Paul International.
Noor Ahmadi, M, J (2010). "The Religious Economy from the Viewpoint of Christian Thinkers", Imam Sadiq University Press, 1st edition.
Sa'di, H, A (1395). "The Power in the System of Ijtihad with Emphasis on the verses of Allah, Seyyed Mohammad Baqer Sadr", Culture Strategy, year ninth-36.
Sadr, S, M, B. (1417). "Al-Isalam Yaqud al-Hayat" (Islam Leader of Life), Translated by Seyyed Mehdi Zandieh, Sadr Research Institute, Dar al-Sadr Publications.
Sadr, S, M, B. (1417). "Our economics", Office of Islamic Prophecy, Qom.
Shirvani, A. (1373). "Shi'a Religious Thinking Resources", Shafagh Publication, First Edition.
Silberberg, E., (1990). The Structure of Economics .2nd ed, N.Y.: Mc Graw Hill.
Vasael, D. (1396). the Written Version of the Specialized Base of Governmental Finance Law, 1.
Yasseri, Abd al-R (1999). "Islamic economics between the study and the feasibility of research," Almahad al-Islami Lilbohous and al-Tadrib, Jeddah, al-Banak al-Islami Liltanmih.
Yousefi, A. (2006). Methods of Discovering the Islamic Teachings, Quarterly Journal of Islamic Economics, 22, 176-147.
Zarqa, A., (1998). Methodology of Islamic Economics, (Printed in) Lessons in Islamic Economics, (ed. by) Monzer Kahf, Islamic Research and Training Institude.