مطالعات اقتصاد اسلامی

مسأله عینیّت در اقتصاد اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار اقتصاد دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 استادیار اقتصاد دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های علم، عینی بودن آن است. معمولاً عینی بودن علم به‌معنای فارغ از ارزش بودن آن است. ولی آیا علم اقتصاد به‌عنوان یک علم تاریخی و اجتماعی می‌تواند فارغ از ارزش باشد؟. در فلسفه علم برای اینکه ارزش‌های غیرمعرفتی را از علم خارج و آن را از زمینه‌های اجتماعی و تاریخی تکوین علم جدا کنند، بین مقام کشف نظریه و داوری در مورد نظریه‌ها تمایزی صورت می‌گیرد و عینیّت علم را مربوط به مقام داوری می‌دانند و نه کشف. ولی با توجه به‌نگاه کل‌گرایانه کوهن و کواین، در امکان چنین تمایزی تشکیک‌هایی صورت گرفته است؛ چراکه کل‌گرایی کوهن نشان می‌دهد منظرگاهی مستقل از پارادایم در ادراک و فهم عینی امر واقع وجود ندارد و همچنین کل‌گرایی کواین بیان دارد که نمی‌توان در مقام داوری صرفاً با تکیه‌بر منطق و تجربه بین نظریه‌های رقیب انتخاب انجام داد و آنها را تعیّن بخشید. بنابراین معیارهایی برای انتخاب بین نظریه‌ها لازم می‌آید که لزوماً مبتنی‌بر ارزش‌های معرفتی نیست. در این مقاله نشان می‌دهیم که اگر تز کل‌گرایی کوهن و کواین در روش‌شناسی علم اقتصاد پذیرفته شود، مفهوم عینیّت در علم اقتصاد را می‌توان گسترش داد و مبنایی برای شکل‌گیری پارادایم اقتصاد اسلامی به‌مثابه یک پارادایم ارزش‌محور می‌توان فراهم کرد. به این معنا که در وضعیت عدم‌تعیّن نظریه، از ارزش‌های اخلاقی موجود در نظام ارزشی اسلام، به‌عنوان معیاری برای انتخاب بین نظریات رقیب، می‌توان استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Problems of Objectivity in Islamic Economics

نویسندگان [English]

  • Abdolhamid Moarefi Mohammadi 1
  • Sayyed Aqil Hoseiny 2

1 Assistant Professor of Economic, University of Isfahan, Iran

2 Assistant Professor of Economic, yasouj university, yasouj, Iran

چکیده [English]

Science is a objective knowledge. Always, objectivity means value-neutrality. But, is economics as a historical and social science, value-free? In philosophy of science we assume a distinction between context of discovery an context of justification, and we seek objectivity in the latter context. But there are critiques of this distinction, for example in holistic approaches of Kuhn and quine. In Kuhn's view there is not a standpoint to see objective facts independent of paradigm. In quine's view logic and experience are not sufficient for theory selection, so theories became underdeterminate. So we have need values (epistemic and non-epistemic) as a criteria for theory selection. This is a problem specially in social sciences such as economics. In this paper we show if we accept (Kuhn and quine) holism in economic methodology, this approach can expanded sphere of objectivity in economics. Economist via non-epistemic value in theory choice can overcome problems of underdetermination and objectivity in economics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Objectivity
  • Islamic Economics
  • Underdetermination
  • Values
  • Holism
امید، مسعود (1388). فلسفه اخلاق در ایران معاصر. تهران: رامین.
بلاگ، مارک (1387). روش‌شناسی علم‌ اقتصاد (غلامرضا آزادارمکی، مترجم). تهران: نی.
بورچرت، دونالد (1392). دانشنامه فلسفه اخلاق (انشاءالله رحمتی، مترجم). تهران: سوفیا.
تقی‌پور، امیرحسین (1390). سیری در مبانی فایده‌گرایی. زنجان: آذرکلک.
دباغ، سروش (1392). درس‌گفتارهایی در فلسفه اخلاق. تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
رووت، مایکل (1389). فلسفه علوم اجتماعی. تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
مصباح‌یزدی، محمدتقی (1367). توحید در نظام عقیدتی و ارزشی اسلام. قم: شفق.
مصباح‌یزدی، محمدتقی (1388). فلسفه اخلاق. تهران: چاپ و نشر بین‌الملل.
هاشمی، سیدعلی، و صداقت مرتضی (1391). کل‌گرایی در آراء کوهن با توجه به کل‌گرایی کواینی. فصلنامه ذهن، (13)51، 165-184.
Blaug, M. (1387). Ravesh Shenasi Elm Eghtesad, Tarjomeh Gholam Reza Azad Armaki, Tehran: Sashre Nei. (In Persian).
Borchert, D.(1392). Daneshnameh Falsafeh Akhlagh, Tarjomeh Ensha'allah Rahmati, Tehran: Sofia. (In Persian).
Dabbagh, S. (1392). Darsgoftarhayee Dar Falsafeh Akhlagh, Tehran: Moasseseh Farhangee Serat. (In Persian).
Feyerabend, P. (1993). Against Method. Verso.
Hashemi, Sayyed Ali, & Sedaghat, M. (1391). Kolgeraee Dar Arae Kuhn ba Tavajoh be Kolgeraeye Quine, Majaleh Zehn, 51. (In Persian).
Hempel, C. G. (1965). Aspects of Scientific Explanation. New York: Free Press, 331-496.
Jevons, S. (1871). The Theory of Political Economy, London: Macmillan.
Kuhn, T. (1962). The Structure of Scientific Revolutions. Chicago: Univ. Press, Chicago.
Kuhn, T. (1977). The Essential Tension Chicago. KuhnThe Essential Tension1977.
Menger, C., & Schneider, L. (1963). Problems of Economics and Sociology. University of Illinois P.
Mesbah Yazdi, M., T. (1367). Tovhid Dar Nezam Aghidati va Arzeshi Eslam, Qhom: Shafagh. (In Persian).
Mesbah Yazdi, M., T. (1388). Falsafeh Akhlagh, Tehran: Chap va Nashre Beinolmelal. (In Persian).
Myrdal, G. (1953), Preface to the English Edition, The Political Element in the Development of Economic Theory.
Myrdal, G. (1973). The Need for a Sociology and Psychology of Social Science and Scientists. World Development, 1(5), 41-46.
Omid, M. (1388). Falsafehe Akhlagh Dar Iran Moaser, Tehran: Ramin. (In Persian).
Quine, W. V. O. (1980). From a Logical Point of View: 9 Logico- Philosophical Essays (Vol. 9). Harvard University Press.
Reichenbach, H. (1938). Experience and prediction: An analysis of the foundations and the structure of knowledge. Chicago, IL: Chicago University Press.
Robbins, L. (2007). An Essay on the Nature and Significance of Economic Science. Ludwig Von Mises Institute.
Root, M. (1389). Falsafeh Olum Ejtemaee, Tehran: Pajuheshgahe Motaleat Farhangee va Ejtemaee. (In Persian).
Samuelson, P. A. (1938). A Note on the Pure Theory of Consumer's Behaviour. Economica, 5(17), 61-71.
Taghipur, A., H. (1390). Seiri Dar Mabani Faideh Geraee, Zanjan: Azar Mehr. (In Persian).
Vassallo, N., & Amoretti, M. C. (2015). Underdetermination and Theory-Ladenness Against Impartiality: A Defence of Value- Free Science and Value-Laden Technology. ProtoSociology, 32, 216-234.
Walras, L. (1965). Elements of Pure Economics, transl. by W. Jaffe, London: Allen and Unwin.
مطالعات اقتصاد اسلامی
دوره 11، شماره 2
اردیبهشت 1398
صفحه 249-272