تحلیل تطبیقی بیمه تعاونی با سایر انواع بیمه از منظر اقتصادی و ارائه یک الگوی ترکیبی سازگار با شریعت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده اقتصاد، دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد اقتصاد اسلامی، دانشگاه علوم اقتصادی

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی تطبیقی بیمه‌های تعاونی و بیان مزایا و معایب آن‌ها در مقایسه با سایر انواع بیمه اعم از بیمههای خصوصی و دولتی‌، بیمه متقابل، بیمه خرد و بیمه تکافلی، برای بیمهگذار و بیمهگر است. در این راستا ضمن تعریف کاملی از بیمه‌های خرد و متقابل، همچنین بیمه‌های تکافلی و متعارف (خصوصی و دولتی)‌، مزایا و معایب هر یک نسبت به بیمه تعاونی از دیدگاه شاخصه‌های اقتصادی و اسلامی به‌طور جداگانه در سرفصلی متمایز و به صورت مفصل بررسی خواهد شد. منظور از شاخص‌های قابل قیاس اقتصادی تمام عواملی است که می‌تواند نوع مالکیت، عنصر تقابل، قابلیت ارائه محصولات خرد، تطابق با شرع و سودرسانی شرکت‌های بیمه را به‌عنوان ملاک‌های اصلی اقتصادی مقایسه، تحت تأثیر قرار دهند.
         همچنین شاخص اسلامی ‌که در این مطالعه به آن پرداخته میشود، مقایسه مؤسسات بیمه مذکور از منظر عدالت (‌با دو ملاک توزیع درآمد و فقر) خواهد بود. نتیجه نهایی، فرض ارجحیت بیمه‌های تعاونی را نسبت به سایر مؤسسات بیمه هم از منظر اقتصادی و هم اسلامی ‌تأیید می‌کند.
         در نهایت الگویی ترکیبی از تمام بیمه‌های فوق ارائه می‌گردد که از دو جنبه فوق ـ  اقتصادی و اسلامی ـ بتواند کمترین معایب و بیشترین مزایا را در مقایسه با سایر انواع بیمه در خود لحاظ کند.  الگویی که همچون بیمه متقابل در آن بیمه‌گذار و بیمه‌شونده یکی باشند، مانند بیمه تکافلی سرمایه‌گذاری‌های اسلامی ‌براساس قراردادهای اسلامی‌ را تضمین کند و سالیانه سود باقیمانده بین اعضا، تقسیم گردد و مانند بیمه خرد، با هدف قرار دادن فقرا،‌ بیمه‌شوندگان را در گروه‌های کوچک طبقه‌بندی کرده و در کنار همه این موارد همچون یک بیمه تعاونی‌ بدون دریافت کارمزد و با کمترین حق بیمه، جبران خسارت اعضا را در اولویت (‌و نه هدف) فعالیت بیمه قرار دهند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Economic Analysis of Cooperative Insurance With Other Types of Insurance and Provide A Combined Pattern Consistent With Shariah

نویسندگان [English]

  • abolghasem tohidinia 1
  • Sara Ghanbari Meman 2

1 Assistant Professor, Faculty of Economics, University of Tehran

2 Masters in Islamic Economics, University of Economic Science

چکیده [English]

The purpose of this research is to investigate the comparative nature of cooperative insurance and to explain their advantages and disadvantages compared to other types of insurance, including private and public insurance, mutual insurance, micro-insurance and Takaful insurance, both for the insured and the insurer.
In this regard, while defining the full range of micro and mutual insurance, as well as conventional and Takaful insurance (private and public), the advantages and disadvantages of each will be examined in a separate and detailed section from the point of view of economic and Islamic indicators.
     The meaning of comparative economic indicators is all that can affect the type of ownership, the element of opposition, the ability to present microcosm, compliance with the law, and the profitability of insurance companies as the main criteria of economic comparison.
     Also, the Islamic index in this study will be considered, comparing the insurance companies from the perspective of justice (with two criteria for the distribution of income and poverty). The end result is that the preference for cooperative insurance prevails over other insurance institutions both in terms of economics and Islam.
Finally, a combination of all of the above-mentioned policies is presented, which can be considered with the least disadvantages and most benefits from economic and Islamic aspects compared to other types of insurance.
     The presented model is similar to mutual insurance in which the insured and the insurer are the same. It is similar to Takaful insurance in which Islamic-based investments in Islamic contracts are guaranteed and the annual residual income among members is distributed. It is similar to micro insurance in which Insurers are categorized into small groups targeting the poor, and along with all these, it is similar to cooperative insurance which makes sure that members are compensated for the priority (rather than the purpose) without receiving commission and with minimum premium.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cooperative Insurance
  • Takaful Insurance
  • micro insurance
  • mutual insurance
  • Conventional Insurance
  • Economic analysis
  • Justice
قرآن کریم
مهدوی، اصغرآقا؛ اسمعیلی گیوی،  حمیدرضا و کاوند، مجتبی (1388)‌، «بررسی الگوهای بیمه اسلامی‌(تکافل) مبتنی بر مضاربه از نظر ساز و کارهای عملیاتی و فقهی (فقه امامیه)»، دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی جستارهای اقتصادی، سال ششم، شماره 12، صص 148-121، پاییز و زمستان 1388.
امین، محمد ابراهیم و کمالخانی، سحر (1385)، «مبانی نظری بررسی بازار بیمه‌های خرد با تأکید بر تجارب کشورهای موفق»، مجموعه مقالات ارائه شده در سیزدهمین سمینار بیمه و توسعه بیمه‌های خرد.
بختیاری، صادق (1388)، ارزیابی نقش بخش تعاون در کاهش نابرابری توزیع درآمد، وزارت تعاون، معاونت آموزش و ترویج دفتر تحقیقات و پژوهش، وبگاه اندیشه سرای تعاون
بهشتی، سید محمد حسین (1361)، «نقش تعاونی در محو استثمار»، مجله جهاد (مصاحبه با دکتر بهشتی)، شماره 40، صص 29-28، مهر 1361
پیکارجو، کامبیز (1380)، «بررسی ویژگی‌ها، قابلیت‌ها و دلایل موفقیت بیمه تعاونی در دهه اخیر»، فصلنامه صنعت بیمه، سال شانزدهم، شماره 1، بهار 1380
توتونچیان، ایرج (1381)، «تعاون از دیدگاه اسلام و مبانی نظری آن»، مجله تعاون، شماره 137، بهمن 1381.
توحیدی نیا، ابوالقاسم (1390)، «تأسیس شرکت‌های بیمه تعاونی خرد، تجلی محرومیت زدایی اسلامی‌در بازار بیمه ایران»، دو فصلنامه تحقیقات مالی ـ اسلامی، سال اول، شماره اول، پاییز و زمستان 1390، پیاپی 1، صص 193-173.
جانفشان، بیتا (1386)، «آینده بیمه خرد»، تازه‌های جهان بیمه، شماره 113و 114، آبان و آذر 1386.
چیت­ساز، محمد علی (1380)، «بررسی جایگاه و عملکرد بخش تعاون اقتصاد جمهوری اسلامی‌ ایران در ایجاد اشتغال»، مجله کار و جامعه، شماره 42، اسفند 1380.
حسینی، سید عباس (1373)، «بهره­گیری از شیوه تعاون در صنعت بیمه»، مجله تعاون، دوره جدید، شماره 34، تیر 1373.
حسینی الموسوی، سید مجتبی، «بیمه‌های اجتماعی و تعاونی در فقه مذاهب اسلامی»، مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، سال هشتم، شماره 31، بهار 1392، صص 27-17.
حنیفه زاده، لطیف (1389)، «ساختار مالکیت و کارایی شرکت‌های بیمه در ایران»، فصلنامه صنعت بیمه، سال بیست و پنجم، شماره 2، پیاپی 98، تابستان 1389.
درخشان، مسعود (1381)، «نقش تعاون در تحولات اندیشه‌ها و سیاست گذاری‌های اقتصادی»، مجله تعاون، شماره 135.
رشیدی، رامین (1390)، «مروری بر تکافل»، تازه‌های جهان بیمه، شماره 164، صص 30-14، بهمن 1390.
رشیدی، رامین؛ سیفلو، سجاد و توحیدی‌نیا، ابوالقاسم (1387)، «بیمه در بازارهای نوظهور، بررسی اجمالی بیمه اسلامی‌و چشم انداز آن»، گزارش موردی، شماره 41.
سبزی، محمود و مختاری،معصومه (1390)، «خلاصه اجرایی‌: بیمه در کشورهای در حال توسعه، بهره‌گیری از فرصت‌های موجود در بیمه‌های خرد»، گزارش موردی، شماره 7، صص 11و 12، آذر و دی 1390.
سرآبادانی، غلامرضا (1383)، «اقتصاد تعاونی در اسلام»، مجله اقتصاد اسلامی، شماره 14، صص 126-105، تابستان 1383.
عرفانی، علیرضا (1382)، «بیمه و مسئله مخاطره اخلاقی تحت شرایط اطلاعات متقارن و نا‌متقارن»، مجله پژوهش‌های رشد و توسعه پایدار، شماره 7 و 8، صص 92-81، بهار و تابستان 1382.
عسگری، محمد مهدی؛ اسمعیلی گیوی، حمیدرضا (1392)، «مقایسه کارایی بیمه اسلامی‌ (تکافل) و بیمه متعارف، با فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)»، اندیشه مدیریت راهبردی، سال هفتم، شماره اول، پیاپی 13، صص 228-213، بهار و تابستان 1392.
علی آبادی، ایرج (1368)، «درباره بیمه تعاونی»، فصلنامه صنعت بیمه، زمستان 1368، شماره 16.
علی آبادی، ایرج (1369)، «تعاونی‌های بیمه»، فصلنامه صنعت بیمه، بهار 1369، شماره 17.
مجدم، منصور (1372)‌، «سیاست­گذاری در سازمان­های غیر انتفاعی»، مجله تدبیر، شماره 39، دی ماه 1372.
محقق داماد، سید مصطفی (1371)‌، «بیمه متقابل در پیشینه اسلامی ‌(ضمان عاقله و جریره)»، مجله حقوقی داد گستری، شماره 6، صص 62-39، زمستان 1371.
مطهری، مرتضی (1361)، بررسی فقهی مسئله بیمه، انتشارات میقات، صص 27 و 28.
مهرگان، نادر و محمد سالاریان (1387)، «اثر بیمه‌های اجتماعی بر نابرابری درآمد در ایران»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی رفاه اجتماعی، سال هشتم، شماره 30 و 31، پاییز و زمستان 1387.
میرجلیلی، سید حسین،  کوپر میثمی، رامین ‌و جین، دبلیو (1381)، «اقتصاد پول و بانک و بیمه‌: تحلیلی از بیمه تکافل اسلامی‌: ساز و کار بیمه تعاونی»، مجله اقتصادی، شماره 6، صص 36-26، فروردین 1381.
میرزایی، حبیب (1378)‌، «بیمه اسلامی ‌(تکافل)، مفاهیم و کاربرد»، پژوهشنامه بیمه، شماره 53، صص 83-62.
ناجی میدانی، علی اکبر (1389)، «توازن اقتصادی از دیدگاه اسلام و عملکرد اقتصاد ایران»، گزارش مجموعه مقالات سومین همایش دو سالانه اقتصاد اسلامی، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره 12، خرداد 1389.
ناطق گلستان، احمد و عباسپور، رضا (1391)، «بررسی مشروعیت نظام بیمه تکافلی در مقایسه با نظام بیمه‌ای مرسوم»، فصلنامه تخصصی فقه و تاریخ تمدن، سال هشتم، شماره 31، صص 231-203، بهار 1391.
نورانی، سید محمد‌رضا؛ تاری، فتح‌الله؛ مهدوی، غدیر و رشیدی‌نژاد، حسین (1390) «تکافل، سازوکاری مناسب برای ارائه بیمه های خرد در مناطق روستائی ایران (مطالعه موردی : روستاهای شهرستان کرمان)»، دو فصلنامه علمی پژوهشی جستارهای اقتصادی، سال هشتم، شماره 16، پاییز و ز‌مستان 1390، صص 115-77.
واحدی، اسماعیل (1385)، «بیمه خرد بازار جدیدی برای صنعت بیمه»، مجله تازه‌های جهان بیمه، شماره 105، 25-19، اسفند 1385.
وزیری، عالیه (1375)، «نهضت تعاون در کشور دانمارک»، مجله تعاون، شماره 59، مرداد 1375.
یوسفی، احمد علی (1389)، «اهداف اقتصاد تعاونی، رابطه آن با اهداف نظام اقتصادی اسلام و قانون جمهوری اسلامی‌ایران»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال دهم، شماره 40، زمستان 1389.
یوسفی، احمد علی (1389)، «بررسی تطبیقی اقتصاد تعاونی با اقتصاد سرمایه داری و اقتصاد اسلامی»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی اقتصاد اسلامی، سال دهم، شماره 37، بهار 1389.
Arifin, Juliana, Ahmad Shukri Yazid; Zunaidah Sulong. (2013), "A conceptual model of literature review for family Takaful (Islamic Life Insurance) demand in Malaysia." International Business Research 6.3.
Matsawali, Mohd Shril, et al. (2012), "A study on Takaful and conventional insurance preferences: The case of Brunei." International Journal of Business and Social Science 3.22
Maysami, Ramin Cooper; W. Jean Kwon, (1999), "An analysis of Islamic Takaful insurance: A cooperative insurance mechanism." Journal of Insurance Regulation 18.1 109.
Mher Mushtaq, Hussain; Ahmad Tisman Pasha, (2011), "Conceptual and operational differences between general takaful and conventional insurance." Australian Journal of Business and Management Research 1.8: 23.
Nurdianawati Irwani, Abdullah, (2012), "Analysis of Demand for Family Takaful and Life Insurance: A Comparative Study in Malaysia." Journal of Islamic Economics, Banking and Finance 8.4: 67-86.
Portes, A. (1998), "Social Capital: Its origins and applications in modern sociology." Annual Review of Sociology 24: 1-24
Putnam, R. D. (2000), Bowling alone: The collapse and revival of American community. New York, Simon and Schuste
Swartz, Nico P., and Pieter Coetzer, (2010), "Takaful: an islamic insurance instrument." Journal of Development and Agricultural Economics 2.10: 333-339.
World Co-Operative Monitor, (2014), Exploring Co-Operative Economy