روش‌شناسی اقتصاد متعارف و مسئله انتخاب پیش‌فرض‌ها: رویکردی بدیل در علم اقتصاد اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اقتصاد اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)

2 استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران

چکیده

پیش‌فرض‌ها در علوم انسانی بنیان نظریه‌ها را تشکیل می‌دهند و نظریه‌پردازان عموماً با فرض آنکه این پیش‌فرض‌ها جهان‌شمول هستند از آن‌ها برای استخراج قوانین جهان‌شمول و به اصطلاح طبیعی و علمی استفاده می‌کنند. در روش‌شناسی اقتصاد متعارف نحوه انتخاب پیش‌فرض‌ها به صورت صریح مورد توجه قرار نگرفته است. سؤال اصلی این پژوهش آن است که انگاره‌هایی که در بنیان نظریه‌ها تحت عنوان پیش‌فرض قرار می‌گیرند از چه منبعی و چگونه انتخاب می‌شوند. بر اساس مطالعات این پژوهش سه رویکرد عمده در منبع و نحوه انتخاب پیش‌فرض‌ها وجود دارد این سه رویکرد عبارتند از: پیش‌فرض‌های پیش تجربی، تجربی و رویکرد ابزارگرایی. این مقاله تلاش دارد تا رویکردهای مذکور را مورد انتقاد قرار داده و رویکردی بدیل در انتخاب پیش‌فرض‌ها توسط روش‌شناسی اقتصاد اسلامی معرفی نماید. در رویکرد پیشنهادی بر اساس دو اصل بنیادی یعنی اختیار انسان و واقعی بودن گزاره‌های وحیانی به نوعی روش‌شناسی لایه‌ای اشاره می‌شود که قوانین کلی حاکم بر پدیده‌ها را از منابع وحیانی و روابط جزئی بین آن‌ها را با استفاده از تجربه مشاهده‌گر یا نظریه‌پرداز به‌عنوان پیش‌فرض‌های درجه دوم به‌دست می‌آورد. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Conventional Economics Methodology and the Postulates Selection Problem: An Alternative Approach in Islamic Economics

نویسندگان [English]

  • Sayyed Ali Sobhani Sabet 1
  • Hassan Sobhani 2

1 PhD. Candidate in Islamic Economics, Imam Sadiq University

2 Professor, Faculty of Economics, University of Tehran

چکیده [English]

Postulates and Presumptions are the basis for human sciences. Theorists often assume that these are universal. So they try to extract some theories from these postulates. Conventional economic methodology does not explicitly answer the question about how we choose the propositions. The main question of this paper is what the source of ideas which are the basis for economic theories. In this study we found that there are three point of view in conventional economic theory for this question: pre-empirical, empirical and instrumentalist’s approaches. We also provide some critics for these points of view and offer a new alternative Islamic approach. This approach is based on two fundamental principles: human arbitrary and reality of revelation expressions. Based on these two principles we offer a two-layered methodological approach that extracts the universal law of phenomenon from revelation expressions and partial relationships from Lived experiences of theorist. The revelation expressions are in the first layer as the primary postulates and Presumptions and the lived experiences of theorist are in the layer two as the secondary postulates.

کلیدواژه‌ها [English]

  • basic propositions
  • Islamic Economics
  • economic methodology
قرآن کریم
اسمیت، آدام (1357)، ثروت ملل، ترجمه سیروس ابراهیم‌زاده، تهران: نشر پیام.
بلاگ، مارک (1380)، روش‌شناسی علم اقتصاد: اقتصاددانان چگونه تبیین می‌کنند، ترجمه غلامرضا آزاد، تهران: نشر نی.
بولاند، لورنس (1989)، مجموعه مقالات «‌اقتصاد کینز : بررسی جنبه‌های روش شناختی»، به همت تونی لاوسون و هاشم پسران، ترجمه غلامرضا آزاد، تهران: نشر دیدار.
چالمرز، آلن (1387)، چیستی علم: درآمدی بر مکاتب علم شناسی، ترجمه سعید زیبا کلام، تهران: سمت.
دادگر، یدالله (1384)، درآمدی بر روش‌شناسی علم اقتصاد، تهران: نشر نی.
داو، شیلا سی (1388)، کنکاشی در روش‌شناسی اقتصاد، ترجمه محمود  متوسلی و علی رستمیان، تهران: ‌جهاد دانشگاهی واحد تهران.
دیلتای، ویلهلم (1388)، مقدمه بر علوم انسانی، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی، تهران: نشر ققنوس.
دیلتای، ویلهلم (1389)، تشکل جهان تاریخی در علوم انسانی، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی، تهران: ‌نشر ققنوس.
فریدمن، میلتون (1953)، روش‌شناسی اقتصاد اثباتی، ترجمه یدالله دادگر و پروانه کمالی، مجله برنامه و بودجه، شماره 73.
کاتوزیان، محمد علی همایون (1374)، ایدئولوژی و روش در اقتصاد، تهران: نشر مرکز
لاوسون، تونی (1989)، مجموعه مقالات «‌اقتصاد کینز‌: بررسی جنبه‌های روش شناختی»، به همت تونی لاوسون و هاشم پسران، ترجمه غلامرضا آزاد، تهران: نشر دیدار.
معرفی محمدی، عبدالحمید(1391)، «روش‌شناسی علم اقتصاد و مسئله صدق»، فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی، شماره 71.
مینی، پیرو (1375)، فلسفه و اقتصاد: مبادی و سیرتحول نظریه اقتصادی، تهران: نشر علمی و فرهنگی.
صدر (شهید آیت الله)، محمد باقر (1387)، اقتصادنا، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه.
Caldwell, Bruce (1980), “A Critique of Friedman’s Methodological Instrumentalism,” Southern Economic Journal, vol. 47  pp. 366-74.
Davis, John B, D. Hands Wade, Maki Uskali, (1998), “The handbook of economic methodology”, Edward Elgar publication.
Mill, John Stuart, (1863), “Utilitarianism”, Batoche Books, Kitchener
Robbins, Lionel (1932), “Nature and Significance of Economics Science". London: Macmillan.
Terence W. Hutchison, (1938). “The Significance and Basic Postulates of Economic Theory”, Macmillan.