طراحی سازوکار ورود خمس و زکات به نظام مالیاتی ایران و آثار بالقوه اقتصادی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق(ع)

2 دانشجوی دکتری معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

ساختار فعلی نظام مالیات‌های متعارف و اسلامی در ایران، سبب ایجاد ناهمگونی‌ها و ناهماهنگی‌هایی در حوزه اجرایی شده است که از جمله آنها عبارت‌اند از:پرداخت‌های موازی و بعضاً چندگانه مالیات‌های متعارف و اسلامی توسط مردم، مخارج موازی و غیر هماهنگ دولت و مراجع معظم تقلید، کم توجهی بخشی از جامعه به پرداخت وجوهات شرعی و بخشی دیگر به مالیات، غفلت از دو منبع مهم از مالیات‌های اسلامی یعنی زکات و خمس در تأمین بودجه کشور به منظور کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و غفلت از ظرفیت‌های فرهنگی جامعه به منظور کاهش فرار مالیاتی. رسالت اصلی این تحقیق پاسخ به این سؤال است که سازوکار ورود خمس و زکات به نظام مالیاتی ایران، باید از چه الگویی پیروی نماید تا ناهمگونی‌ها وناسازگاری‌های موجود در ساختار فعلی را مرتفع سازد؟ در واقع این تحقیق به دنبال آن است که ضمن ارائه تصویری روشن از ظرفیت بالقوه بالای خمس و زکات در ایران، سازوکاری را طراحی نموده است که به واسطه آن اولاً ساختاری منسجم، یکپارچه و سازگار برای نظام مالیات‌های اسلامی و متعارف ایجاد نماید، ثانیاً به واسطه این ساختار، مشکلات مربوط به ساختار فعلی را مرتفع نماید. این پژوهش ضمن نقد نگاه‌های رایج در این حوزه، سازوکاری را به صورت اکتشافی ارائه
کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

the Tax System in Iran and its Economic Effects Designing the Mechanism of Khums and Zakat entry into

نویسندگان [English]

  • Ahmad Shabani 1
  • Abdol Mohammad Kashiyan 2
اسماعیل‌پور دره، مهدی (‎۱۳۸۷)، «الگوی مناسب مؤسسات مالی زکات در جمهوری اسلامی ایران»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
المجلسی، الشیخ محمدباقر (1403ق)، بحارالانوار، الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، جلد 93، کتاب الزکاة، بیروت: مؤسسه الوفاء، الطبعة الثانیة.
ثامنی کیوانی، فرشاد (1377)، «محاسبه ظرفیت بالقوه زکات در اقتصاد ایران»، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
جوادی آملی، عبدالله (1379)، مالیات‌های حکومتی از دیدگاه فقه، نظام مالی اسلام، (مجموعه مقالات)، به اهتمام احمدعلی یوسفی، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و
اندیشه اسلامی.
زمانی‌فر، حسین (1382)، «ارزیابی توان فقرزدایی زکات در برخی از استان‌های منتخب»، تهران: پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تهران.
شعبانی، احمد و عبدالمحمد کاشیان (1389)، «اثر بازتوزیعی خمس و زکات بالقوه بر کاهش فقر و ایجاد برابری»، قم: همایش همگرایی مالیات‌های متعارف و اسلامی.
صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن الحسین ابن بابویه القمی (1408ق)، علل الشرایع، بیروت: مؤسسه الاعلمی، الطبعة الاولی، الجزء الثانی، ص 68.
صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن الحسین ابن بابویه القمی (1413ق)، من لایحضره الفقیه، الجزء الثانی، کتاب الزکاة، تحقیق العلامة الشیخ محمدجواد الفقیه، بیروت: دار الاضواء، الطبعة الثانیة.
عسکری، محمدمهدی (1384)، تحلیل نظری زکات، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
قرائتی، محسن (1391)، خمس و زکات، تهران: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت(ع).
کاشیان، عبدالمحمد (1389)، «آزمون بسندگی زکات و خمس در تأمین حداقل معیشت خانوارهای نیازمند در اقتصاد ایران طی سال‌های 1380-1387»، معرفت اقتصادی،
شماره 3.
کلینی، محمد بن یعقوب (1362)، الکافی، جلد 5، تصحیح علی‌اکبر الغفاری، تهران:
دارالکتب الاسلامیة.
کیاءالحسینی، سیدضیاءالدین و علی باقری (1380)، تأمین اجتماعی در ایران با تکیه بر منابع مالی اسلامی، قم: دانشگاه مفید.
کیاءالحسینی، سید ضیاء‌الدین (1380)، «برآورد خمس ارباح مکاسب»، تأمین اجتماعی،
شماره 2.
کیاء‌الحسینی، سید ضیاء‌الدین و اسماعیل ملکش (1381)، «نقش زکات در امحاء فقر غذایی کشور (مطالعه موردی 79-1370)»، اقتصاد اسلامی، شماره 31.
کیاء‌الحسینی، سید ضیاء‌الدین (1390)، «ملاحظاتی پیرامون پیاده‌سازی مالیات‌های اسلامی»، پژوهشنامه مالیات، شماره 11.
موحدی، مهدی و محمدجواد رضایی (1391)،‌ «ارتباط وجوهات شرعیه و مالیات‌های حکومتی در الگوی پیشرفت اسلامی- ایرانی؛ دلالت‌هایی برای حل پرداخت‌های دوسویه»، پژوهشنامه مالیات، شماره 59.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (الف) (1379)، تحریر الوسیله، کتاب الزکوة، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی، المجلد الاول، صص294-330.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (ب)، رساله توضیح المسایل.
مؤمن، محمد (1379)، رابطه خمس و زکات و مالیات‌های حکومتی (مجموعه مقالات نظام مالی اسلام)، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، جلد اول.