مطالعات اقتصاد اسلامی

تحلیل تطبیقی آراء اندیشمندان مسلمان در مهندسی مالی اسلامی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم حدیث، دانشگاه اصفهان

2 دانشیار دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان

3 استادیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

با توجه به تحولات دانش اقتصاد بخصوص در حوزه مالی متخصصان حوزه مالی برای همسو شدن با این تحولات و پیشرفت­ها در دهه­های اخیر دانش مهندسی مالی را ایجاد کردند که طراحی ابزارهای جدید در حوزه مالی و مدیریت ریسک این ابزار­ها را بر عهده داشت، دانش اقتصاد اسلامی نیز جهت تعامل با این تحولات، شاخه­ای از اقتصاد مالی اسلامی به عنوان مهندسی مالی اسلامی را ایجاد کرد، مهندسی مالی اسلامی در طراحی ابزارها علاوه بر توجه به حداکثر کارایی، اصل اباحه عامه را برای تطابق ابزارها با شریعت اسلام لحاظ می­کنند که از جمله مهم­ترین ابزارها که طراحی شده و مقبولیت بالایی از طرف سرمایه گذاران مسلمان داشته صکوک و انواع آن می­باشد. در این مقاله سعی می­کنیم ضمن معرفی و تبیین ضرورت دانش مهندسی مالی، ابزارهای طراحی شده در این علم را به تفصیل توضیح دهیم و نوعی تحلیل تطبیقی بین مهندسی مالی متعارف و نوع اسلامی آن انجام داده و دیدگاه­های فقهی در مورد مهندسی مالی متعارف و ابزارهایش را معرفی نماییم و در صورت امکان ابزارهای طراحی شده توسط مهندسان مالی اسلامی را که روز به روز در حال گسترش می­باشند را بیان کنیم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Analysis of Muslim Thinkers' Opinions in Islamic Financial Engineering

نویسندگان [English]

  • Zeinab Vosughi 1
  • Mohammad Vaez Barazani 2
  • Hojjatullah Abdolmaleki 3

1 M.A. Candidate of Hadith, Isfshan University

2 Associate Professor, Faculty of Economics & Administrative Sciences, Isfshan University

3 Assistant Professor, Faculty of Islamic Studies and Economics, Imam sadiq University

چکیده [English]

According to evolutions of economics specially in financial area ,the experts created Financial Engineering in recent decades in order to coordinate these evolution and developments,which design new instruments in financial area and manage the risk of these instruments. In order to interaction with these evolution ,the Islamic economics created one branch of Islamic financial economics as Islamic Financial Engineering .The Islamic Financial Engineering considers not only the maximum efficiency but also the common Ebaheh principle so as to match the instruments with Islam religion in designing the instruments. The most important instruments designed and highly accepted by the Islamic investors are Sakouk and types of it.In this article ,the researcher tries not only to introduce and explain the necessity of Financial Engineering , but also the designed instruments in this discipline in detail and does a kind of analysis between ordinary Financial Engineering and Islamic type of it.In this paper , the juridical views about ordinary Financial Engineering and its instruments will be introduced and if possible the designed instruments by the Islamic financial engineers which are being developed daily, will be explained.

کلیدواژه‌ها [English]

  • financial engineering knowledge
  • Islamic Financial Engineering
  • Sokouk
  • common ebaheh principle
اقبال، منور و خان، طریق­اله (1391)، مهندسی مالی و قراردادهای اسلامی، ترجمه مؤسسه مرور وقایع جهان: پرویز قائمی و آزیتا گل زاده قشلاقچایی، تهران: مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی، چ اول.
اکبریان، رضا و دیانتی، محمد­حسین (1385)، «مدیریت ریسک در بانکداری بدون ربا»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، دوره 6، ش24.
بقایی حسین­آبادی، علی (1378)، «مهندسی مالی، رویکردی جدید برای توسعه بازارهای مالی»، مجله توسعه مدیریت، دوره اول، ش4.
جوادپور، مهران (1379)،«مهندسی مالی»، مجله حسابدار، دوره17، ش140.
حسینی­چالشتری، سید­محسن (1376)، «امکان سنجی قرارداد تحویل آتی در نظام مالی اسلامی»، پایان نامه کارشناسی­ارشد، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
راعی، رضا و سعیدی، علی (1391)،مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت)، چ7.
الزرقا، انس(1380)، «گواهی استصناع(سفارش ساخت)»، ترجمه محمد زمان رستمی، فصلنامه اقتصاد اسلامی، دوره اول، ش1.
سروش، ابوذر و صادقی، محسن (1386)،«مدیریت ریسک اوراق بهادار اجاره (صکوک اجاره)»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، دوره7، ش27.
سلیمان­پور، محمد­جواد (1382)، «قرارداد­های مالی جدید در اسلام»، مجله اقتصاد اسلامی، دوره3، ش11.
شایان­آرانی، شاهین (1379)، «مهندسی مالی»، مجله بانک و اقتصاد، دوره3، ش15.
شهابی، محمود (1341)، قواعد فقه، تهران: نشریات فربد، چ5.
صالح­آبادی، علی (1385)، مجموعه مقالات بازارهای مالی اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، چ1.
عبدالملکی، حجت اله (1388)، «تحلیل نقش مهندسی مالی اسلامی در تأمین مالی توسعه نهاد قرض­الحسنه»، مجموعه مقالات برگزیده سمینار قرض­الحسنه نهاد اقتصاد اسلامی، تهران:موسسه مهر امام رضا(ع).
عصمت­پاشا، عبیداله (1382)، «فلسفه و سیر تکاملی ابزارهای مشتقه و دیدگاه­های فقهی آن»،ترجمه علی صالح­آبادی، فصلنامه اقتصاد اسلامی، دوره3، ش9.
فطانت، محمد و آقاپور، ابراهیم (1380)، اوراق اختیار معامله(Option) در بازار سرمایه ایران، تهران: مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی، چاپ اول.
قلیچ، وهاب (1391)، «تورق چیست»،تهران: پژوهشکده پولی و بانکی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
محقق داماد، سید مصطفی (1363)، قواعد فقه (بخش مدنی)، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چ9.
محمدی، ابوالحسن (1374)، قواعد فقه، تهران: مؤسسه نشر یلدا، چ2.
مرادی، مهدی (1386)، «اوراق اختیار معامله، قرارداد تحویل آتی و قراردادهای اسلامی مشابه به آن­ها»، مجله دانش و توسعه.
مرقاتی، سید طه (1386)، «اصل برائت و قانون مجازات مبتنی بر آراء آیت­اله خلیل قبله­ای خویی»، کیهان فرهنگی، دوره24، ش255.
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی (1389)، فرهنگ نامه اصول فقه، تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
معصومی­نیا، غلام­علی (1387)، ابزارهای مشتقه بررسی فقهی و اقتصادی، تهران: سازمانانتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ2.
همو و بهار­وندی، احمد (1387)، «بررسی فقهی قرارداد­های پوشش ریسک دارایی­های ارزی»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، دوره8، ش31.
مکارم شیرازی، ناصر (1370)، القواعد الفقهیة، قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع)، چ3، ج1و2.
موسوی بجنوردی، سید محمد (1372)، قواعد فقهیة، تهران: نشر میعاد (مؤسسه اسلامی ولیامر(عج).
موسوی، سید محسن (1391)، «تاریخچه طراحی و توسعه صکوک اجاره در جهان و ایران»، فصلنامه تازه­های اقتصاد، ش136.
موسویان، سیدعباس (1386)، «صکوک مزارعه و مساقات ابزار مالی مناسب برای توسعه بخش کشاورزی ایران»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، دوره7، ش26.
همو (1388)، «مهندسی مالی عقود در بانکداری اسلامی»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، دوره 9، ش35.
همو (1391)، بازار سرمایه اسلامی(1)، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ1.
همو و احمدی، سعید (1390)، «بررسی تطبیقی مدل­های عملیات کارت اعتباری در بانکداری اسلامی»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، دوره11، ش43.
نجفی، مهدی (1385)، «بررسی فرآیند تأمین مالی از طریق انتشار اوراق صکوک»، ماهنامه بورس ، دوره11، ش53.
نظرپور، محمدنقی (1384)، «اوراق بهادار استصناع (سفارش ساخت) ابزاری مناسب برای سیاست پولی»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، دوره5، ش20.
نظرپور، محمدنقی؛ یوسفی، محمدرضا و سجادی، محسن (1391)، «عقد تورق برای تأمین نقدینگی از منظر فقهای امامیه»، مجله فقه اهل البیت، دوره18، ش69.
واعظ برازانی، محمد؛ دلالی اصفهانی، رحیم و آل­بوسویلم، مسلم (1388)، «مهندسی نظام تأمین مالی اسلامی»، پنجمین همایش بین­المللی تأمین مالی اسلامی، تهران: دانشگاه صنعتی شریف.
هاشمی­شاهرودی، سید­محمود (1378)، «استصناع (سفارش ساخت کالا)»، مجله فقه اهل البیت، دوره5، ش20.
Adams J., Nathif & Thomas, Abdulkader (2004), Islamic Bonds: Your Guide to Issuing Structuring and Investing in Sukuk, Euromoney Books.
Arsalan Tarig, Ali (2004) , Managing Fainancial Riskof Sukuk Structure, International Banking A dissertation of Master of Science Loughborough University UK.
Hull, John (1993), Option, Futuers and other Derivative Securities, 2th Editions, Prentice- Hull International Edition.
Obaidullah, Mohamad )1998(, Financial Engineering with Islamic Options, Islamic Economic Studies, Vol. 6, No. 1.
Id. (2005), Islamic Financial Services, King Abdul-Aziz University, Jeddah: saudu Arabia.
Suwailam, Sami(2007), Financial Engineering: An Islamic Perspectives, Journal Sinergi, Vol 9. No 1.
WWW.SENA.IR
مطالعات اقتصاد اسلامی
دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 12
علمی- پژوهشی
اردیبهشت 1393
صفحه 159-191