نویسندگان

• حسن آقا نظری ¹
• سیدحسین علی دانش ²

¹ استاد پژوهشگاه حوزه ودانشگاه

² دانشجوی دکترای اقتصاد، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه یزد

چکیده

نظریه «رفتار عقلانی» و الگوهای مبتنی بر آن در اقتصاد سنتی (متعارف) که رویکرد نئوکلاسیکی بر آن حاکم است، در زمینه واقع‌نمایی، تبیین و پیشبینی، نارسایی‌هایی داشته که مسلماً بعضی از آن­ها طی زمان برطرف شده است. این پژوهش اولاً در صدد یافتن پاسخ این سؤال است که آیا بهره‌گیری از سایر دانش‌ها اعم از فلسفی یا علمی، عقلی یا تجربی، در برون‌رفت از آن کاستی­ها مؤثر بوده است؟ و ثانیاً اگر از ابتدا از اندیشه اسلامی استفاده می‌شد، آیا­ چنین معضلاتی کمتر بروز می‌کرد. لذا با رویکرد تاریخی، این موضوع میان رشته‌ای بررسی گردید و با استفاده از مستنـدات کتابخانـه‌ای و روش تحلیلـی توصیفی معلوم شد که نظریه رفتار عقلانی، محصول روش قیاسی فلسفه است که به صورت یک اصل متعارفی به علوم گوناگون از جمله اقتصاد راه یافته است و چون با تکیه بر این نظریه، الگوهای رفتاری اقتصادی ساخته شده، مانند آن نظریه، مبتنی بر اصول موضوعه متعددی است که آن­ها هم در دانش­های گوناگون مورد توجه بوده است. اما در پی بروز تردید‌هایی بارها آزمون گردیده که در بسیاری موارد این الگوها رد شده است ولی با کمک علوم دیگر در آن اصلاحاتی صورت گرفته و از آن کاستی­ها برون رفته است. همچنین یکی از نارسایی‌های باقی ‌مانده از دید اسلامی، ناتوانی در تبیین رفتار ایثارگرانه است که آنان به آن رفتار «فارغ از خود» می‌گویند که گویا معقول نیست و با توجه به اینکه از قرن­ها قبل در اندیشه اسلامی علاوه بر «خود طبیعی»، «خود انسانی» نیز مطرح بوده، آشکار است که اگر اقتصاد سنتی از همان موقع این اندیشه اسلامی را بکار می‌برد؛ رفتار ایثارگرانه را غیر قابل توجیه نمی‌شمرد، چون این نوع رفتار نیازهای «خود انسانی» را که از اهمیت بیشتری برخوردار است برآورده می‌سازد. بدیهی است که این اجتناب، ریشه در مباینت عقلانیت در اقتصاد متعارف و اقتصاد اسلامی دارد.

کلیدواژه‌ها

• اقتصاد اسلامی
• اقتصاد سنتی
• الگوهای رفتار عقلانی
• عقلانیت محدود
• میان‌رشته‌ای

20.1001.1.20084102.1393.6.2.5.2

عنوان مقاله [English]

An Inquiry into the Interaction between Rational Behavior Models in Conventional Economics and Rationality Theories in other Sciences

نویسندگان [English]

• Hasan Aagha Nazari ¹
• Seyyed Hossein Ali Danesh ²

¹ Professor, Research Institute of Hawzeh & University

² Ph.D. candidate of Economics, Research Institute of Hawzeh & University and Faculty of Economics, Managmant & Accounting, Yazd University

چکیده [English]

"Rational behavior" theory and its pertinent models in conventional economics which are dominated by neoclassical approach have suffered from certain shortcomings in terms of showing reality, explaining and predicting some of which have been resolved. The present study firstly intends to investigate whether using other sciences including philosophical, scientific, rational or experimental ones have been effective in tackling the deficiencies. Secondly, could such problems have been alleviated if the Islamic notions had been used? Hence, this interdisciplinary issue was investigated via a historical approach. Using library research as well as applying a descriptive-analytic approach, it firstly was revealed that the rational behavior theory is the product of analogical approach in philosophy which has made its way into different fields such as economics. Since the theory has been constructed on the basis of economic behavioral models, it is founded on various conventional issues emphasized in various fields of study. Yet, due to the emergence of certain doubts, the theory has been tested on different occasions the results of which were not confirmatory. Nonetheless, certain modifications have been successfully incorporated through other sciences. Secondly, one of the remaining deficiencies is its incapability in explaining altruistic behaviors known as "irrespective of self". Finally, given the fact that in the Islamic thought both "human self" and "natural self" have been prevalent for centuries, it is obvious that the conventional economics could not have considered self-sacrificing behavior as unjustified had it used the Islamic notions. Indeed, such a self-sacrificing behavior meets the “human self” need which are of higher priority. Therefore, it is evident that this rejection has roots in the divergence between rationality in conventional economics and Islamic rationality.

کلیدواژه‌ها [English]

• Conventional Economics
• historical approach
• interdisciplinary
• Islamic Economics
• rational behavior models