نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• میثم خسروی

هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران

چکیده

ثبات مالی به عنوان یکی از اهداف بانک‌های مرکزی پس از بحران مالی 2008 اهمیت بیشتری یافته است. تنظیم‌گری بانکها مهمترین راهبرد مقام ناظر در راستای تامین ثبات مالی تلقی می‌گردد و متناسب با افزایش اهمیت ثبات مالی ، اصلاحاتی نیز در چارچوب تنظیم‌گری شبکه بانکی اتفاق می‌افتد. تکرار وقوع بحران‌های مالی نشان‌ داده است تنظیم‌گری علی‌رغم اصلاحاتی که به خود دیده، نتوانسته از وقوع مجدد بحران بانکی جلوگیری نماید. این مقاله با روش تحلیلی توصیفی، نشان می‌دهد که ریسک ذاتی نقدینگی به عنوان عامل اصلی بی‌ثباتی بانک‌ها، ریشه در ریسک نقدینگی ذاتی موجود در زندگی آحاد اقتصادی و شوک‌های انفرادی بیمه ناپذیر آن‌ها داشته و در نظام بانکداری ذخیره جزئی صرفا به بانک منتقل شده است. اما بسیاری از اقتصاددانان مسلمان در مواجهه با این بی ثباتی ذاتی نظام پولی اسلامی را در چهارچوب نظام بانکداری با ذخایر کامل تعریف کرده‌اند اما در این مقاله سعی شده است با شفاف ساختن وجوه مغفول نزد آن متفکران، چهارچوب تصمیم‌گیری جامع-تری تعریف شود که در ضمن آن علاوه بر مقوله ثبات مالی به ثبات قیمتی و تامین مالی رشد اقتصادی نیز توجه شده باشد. از آنجایی‌که رشد اقتصادی و ارتقاء سطح زندگی مردم در اقتصاد اسلامی محوریت داشته و به تعبیر شهید صدر (ره) از جمله نقاط اشتراک اقتصاد اسلامی با اقتصاد سرمایه‌داری است و از سوی دیگر این معیار با معیار ثبات مالی تزاحم دارد، به نظر می‌رسد جمع بندی غیر مشروط مبنی بر اینکه نظام پولی اسلامی در چهارچوب نظام بانکداری ذخیره کامل است جمع‌بندی دقیقی نباشد.

کلیدواژه‌ها

• بحران مالی
• ثبات مالی
• بانکداری با ذخایر جزئی
• بانکداری اسلامی

عنوان مقاله [English]

Assessing Approaches to Tackling the Inherent Instability of Fractional Reserve Banking in Islamic Finance

نویسنده [English]

• meysam khosravi

Faculty of Economics, University of Tehran

چکیده [English]

Since the 2008 financial crisis, financial stability has become a central goal for monetary authorities, with bank regulation serving as the primary tool to achieve it. Despite repeated reforms to banking regulations after each major crisis, these measures have failed to prevent the recurrence of banking instability. This article uses a descriptive-analytical approach to argue that the root cause of bank instability lies in the inherent liquidity risk stemming from the economic activities of individuals and their exposure to uninsurable shocks. In the current fractional reserve banking system, this risk is concentrated within banks, amplifying systemic vulnerabilities. Many Islamic economists, recognizing this instability, have proposed a full-reserve banking system as the foundation of an Islamic monetary framework. However, this article identifies critical oversights in such proposals, particularly their neglect of other macroeconomic objectives like price stability and financing economic growth. Economic growth and improving living standards are central to Islamic economics and, as noted by Martyr Sadr (may Allah have mercy on him), represent common goals shared with capitalist economies. These objectives, however, often conflict with the sole focus on financial stability. The article concludes that the unconditional adoption of a full-reserve banking system as the definitive framework for an Islamic monetary system is incomplete. Instead, it proposes a more balanced decision-making framework that integrates financial stability with price stability and the financing of sustainable economic growth, ensuring a holistic approach aligned with the broader goals of Islamic economics.

کلیدواژه‌ها [English]

• financial crisis
• financial stability
• fractional reserve banking
• Islamic banking