بررسی مبانی فردگرایی روش‌شناختی و نقد فردگرایی روش‌شناختی در نظریه انتخاب عقلایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکترای فلسفه اقتصاد اسلامی، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، ایران

چکیده

نظریه انتخاب عقلایی در توضیح رفتار اقتصادی افراد، براساس فردگرایی روش‌شناختی تبیین می‌شود که مبتنی‌بر وجود حقیقی برای افراد مستقل و مشابه است. تحلیل زمینه‌ها و علل منطقی تمایل اقتصاددانان به روش‌شناسی فردگرا و بررسی انتقادی انتخاب فرد به عنوان واحد تحلیل در نظریات انتخاب و رفتار، دغدغه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی این مقاله است.
طبق یافته‌های تحقیق، مبانی هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی و روش‌شناختی چون فردگرایی، تحویل‌گرایی و تسمیه‌گرایی، در گرایش به فردگرایی روشی موثر است. عمده مبانی مطرح شده باطل است و مبانی صحیح نیز به دلیل اشکالات آتی، از تصحیح فردگرایی روش‌شناختی ناتوان است. اشکالاتی چون عدم ملاحظه منشأ و آثار واقعی جامعه و نهادهای اجتماعی، عدم توجه به جامعه‌گرایی روان‌شناختی در انتخاب‌ها و رفتار افراد، عدم تحلیل جامعه در قالب یک کل مرکب، عدم قابلیت و به‌صرفه نبودن تحویل نهادهای اجتماعی به افراد و ناسازگاری فردگرایی روش‌شناختی با مؤلفه‎های انتخاب عقلایی، مفاهیم اجتماعی دانش اقتصاد و تحلیل‌های کوتاه‌مدت اقتصادی، از جمله نقدهای وارد به فردگرایی روش‌شناختی است که برخی صرفا ناظر به نظریه انتخاب عقلایی و برخی شامل همه نظریات مطرح در دانش اقتصاد یا علوم اجتماعی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of the Fundamentals of Methodological and Cognitive Individualism and Critique of Methodological Methodology in Rational Selection Theory

نویسنده [English]

  • MOHAMMAD JAVAD GHASEMI ASL ESTAHBANATI

PhD Candidate in the Philosophy of Islamic Economics, Imam Khomeini Educational and Research Institute ,Qom ,Iran

چکیده [English]

The theory of rational choice in explaining people's economic behavior is explained on the basis of methodological individualism, which is based on real existence for independent and similar individuals. The analysis of the contexts and logical reasons for the tendency of economists to individualistic methodology and the critical study of individual choice as a unit of analysis in theories of choice and behavior is a concern of this paper.
According to research findings, the fundamentals of ontology, epistemology, and methodology such as individualism, deliverance, and nomenclature are influential in the tendency toward individualism. Most of the arguments put forward are invalid, and the correct ones are unable to correct the methodological correctness due to future problems. Problems such as lack of consideration of the real origin and effects of society and social institutions, lack of attention to psychological socialism in people's choices and behavior, lack of analysis of society as a whole, inability to deliver social institutions to individuals and inconsistency of methodological individualism with the component Rational choice, social concepts of economics and short-term economic analysis are among the critiques of methodological individualism, some of which merely refer to the theory of rational choice and some of which include all theories in economics or social sciences.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rational Choice
  • reductionism
  • nominalism
  • Individualism
  • Methodological Individualism
  • Social Concepts
  • Rational Choice Components
  • Social Institutions
ایمان، محمدتقی و اسفندیار غفاری‌نسب(1391). بررسی فردگرایی روش‌شناختی و چالش‌های آن در علوم اجتماعی. جامعه‌شناسی کاربردی.23 (45). 1-18.
بادامچی، میثم(1386). فردگرایی و کل‌گرایی در فلسفه علوم اجتماعی. حوزه و دانشگاه.13 (52). 105-127.
بهمن‌پور، محمدسعید(1379). فراز و نشیب عقلانیت. تهران: نوادر.
پوپر، کارل(1364). جامعه باز و دشمنان آن. (عزت‌الله فولادوند، مترجم). تهران: خوارزمی. (نشر اثر اصلی 1945).
پورحسن، قاسم(1392). اعتباریات اجتماعی و نتایج معرفتی آن؛ بازخوانی دیدگاه علامه طباطبائی. حکمت و فلسفه. 4 (36). 47-70.
ترکاشوند، احسان و میرسپاه، اکبر(1389). تفسیری نو از اعتباریات علامه طباطبائی. معرفت فلسفی. 8 (29). 25-54.
تفضلی، فریدون(1388). تاریخ عقاید اقتصادی. تهران: نشر نی. چاپ نهم.
توکلی، محمدجواد و قاسمی‌اصل، محمدجواد(1396). بررسی و نقد جایگاه تسمیه‌گرایی در معرفت‌شناسی دانش اقتصاد. اقتصاد اسلامی. 17 (68). 5-31.
دادگر، یدالله(1384). درآمدی بر روش‌شناسی علم اقتصاد. تهران: نشر نی.
داو، شیلا.سی(1388). کنکاشی در روش‌شناسی اقتصاد. (محمود متوسلی و علی رستمیان، مترجمان) تهران، جهاد دانشگاهی واحد تهران. (نشر اثر اصلی 2002).
رنانی، محسن؛ سرمدی، حامد و شیخ‌انصاری، مجید(1395). نقد عقلانیت کلاسیک «رویکرد عقلانیت محدود سایمون». اقتصاد تطبیقی. 3 (2). 71-93.
سروش، عبدالکریم(1388). علم‌شناسی فلسفی (گفتارهایی در فلسفه علوم تجربی). تهران: صراط. چاپ دوم.
سعیدی، حامد و پیغامی، عادل(1388). اقتصاد هترودوکس. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
شعبانی، احمد(1389). تقابل روش‌های کل‌گرایی و فردگرایی در تحلیل‌ مقایسه‌ای مطالعات بین‌رشته‌ای در مقابل نئوکلاسیک سنتی. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی. 2 (3). 161-190.
شعبانی، احمد(1390). تأثیر مبانی روش‌شناختی بر برداشت‌های اقتصادی. مطالعات اقتصاد اسلامی. 4 (1). 31-48.
صدر، محمدباقر(1382). اقتصادنا. قم: انتشارات بوستان کتاب. چاپ دوم.
طاهری، مجتبی و منظور، داوود(1392). عقلانیت اقتصادی در بوته نقد اقتصاد رفتاری. پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی. 21 (68). 159-174.
غنی‌نژاد، موسی(1381). درباره هایک. تهران: نگاه معاصر.
غیاثوند، مهدی(1395). تحویل‌گرایی و فیزیکالیسم. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
کشاورز، محسن؛ پورکاظمی، محمدحسین و علیزاده، امیرخادم(1394). کاربرد ریاضیات در اقتصاد اسلامی؛ کاربردها و محدودیت‌ها. مطالعات اقتصاد اسلامی. 8  (15). 57-90.
لاوسون، تونی(1388). ماهیت اقتصاد هترودوکس. (محمود مشهدی‌احمد، مترجم). برنامه و بودجه. 14 (108)، ص129-176. (نشر اثر اصلی 2006).
متوسلی، محمود؛ مشهدی‌احمد، محمود و نیکونسبتی، علی(1389). غفلت از نهادها؛ دلایل و اثرات آن بر مطالعات بین‌رشته‌ای در اقتصاد. مطالعات بین‌رشته‌ای در علوم انسانی. 2 (3)، 141-159.
مشهدی‌احمد، محمود؛ متوسلی، محمود و طیب‌نیا، علی(1390). نقدی بر روش‌شناسی اقتصاد مرسوم. برنامه‌ریزی و بودجه. 16 (2). 9-30.
مشهدی‌احمد، محمود(1392). معنا و مفهوم نهاد در اقتصاد نهادگرا. پژوهش‌های اقتصادی. 13 (48). 49-77.
مصباح، محمدتقی(1380). جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قدس‌سره).
مطهری، مرتضی(1377). مجموعه آثار. (ج 6). تهران: صدرا. چاپ ششم.
مقصودی، حمیدرضا و امیری تهرانی، سید محمدرضا(1396). نقش فردگرایی روش‌شناختی در ساخت نظریه در دانش اقتصاد. روش‌شناسی علوم انسانی. 23 (90). 57-73.
میرجلیلی، سید حسین(1388). روش تأیید و ابطال در اقتصاد. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
میرنصیری، سید روح‌الله و ساجدی، ابوالفضل(1395). هدف علوم انسانی از منظر علامه طباطبائی. معرفت فلسفی. 14 (53). 167-190.
نبویان، سید محمود(1390). چیستی اعتبار نزد علامه طباطبائی. معرفت فلسفی. 9 (34). 115-146.
نظری، حسن‌آقا(1385). نظریه‌پردازی در اقتصاد اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
نمازی، حسین و دادگر، یداله(1385). ارتباط اقتصاد متعارف با اقتصاد ارتدکس و اقتصاد اخلاق‌مدار. تهران: شرکت سهامی انتشار.
نیک‌آمیز، بهروز و حسینی‌نسب، سید ابراهیم(1393). بررسی پیوند بین اقتصاد کلاسیک و نئوکلاسیک. اقتصاد تطبیقی. 1 (1). 109-131.
هاجسون، جفری‌ام(1388). جوهر اقتصاد نهادگرا چیست؟.(محمود متوسلی و محمود مشهدی احمد، مترجمین) برنامه و بودجه. 12 (104). 65-84.