مقایسۀ نظری کارایی بانکداری غیرربوی و ربوی در تجهیز و تخصیص منابع

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه رازی

چکیده

حرمت بهره در اسلام از یک‌‌‌‌ سو و نقش مهم آن در مباحث اقتصادی، عامل ارتباط‌‌‌‌دهندۀ بازار کالاها و خدمات، بازار پول و ترازپرداخت‌‌‌‌ها به یکدیگر از دیگر سو، باعث شده است که یک چالش مهم فراروی جوامع اسلامی و مسلمانان خودنمایی کند. بانکداری بدون ربا به مثابه راهکاری برای برون‌‌‌‌رفت از مشکل ذکرشده در بیشتر کشورهای اسلامی و حتی در بعضی از کشورهای غیراسلامی مطرح شده و در کل کشور یا در مناطق خاصی اجرا شده است. بانکداری غیرربوی به شکل موجود آن علی‌‌‌‌رغم مشکلات، تنگناها و کاستی‌‌‌‌هایی که دارد، در مقایسه با بانکداری ربوی دارای امتیازاتی است. شناسایی مزیت‌‌‌‌های بانکداری غیرربوی در تجهیز و تخصیص منابع و استفاده از آن‌‌‌‌ها به مثابه فرصت‌‌‌‌های بالقوه و تبیین تنگناهای فراروی بانکداری غیرربوی با هدف ارائة راهکارهایی مناسب برای رفع آن‌‌‌‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است که در این نوشتار بدان توجه می‌‌‌‌شود.
تبیین شیوه‌‌‌‌های تجهیز منابع در بانکداری ربوی و غیرربوی، تشریح روش‌‌‌‌های تخصیص منابع در بانکداری بدون ربا و بانکداری ربوی، تحلیل کارایی شیوه‌‌‌‌های تجهیز منابع در سیستم‌‌‌‌های بانکداری غیرربوی و ربوی و تحلیل و ارزیابی شیوه‌‌‌‌های تخصیص منابع در بانکداری غیرربوی و ربوی موضوعاتی است که در این مقاله به آن‌‌‌‌ها پرداخته می‌‌‌‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Theoretical Comparison of Usury forbidden and Usury free banking efficiency in mobilization and Allocation of Resources

نویسنده [English]

  • Kiomars Sohaili

Assistant Professor of Faculty of Literature and Human Sciences, Razi University

کلیدواژه‌ها [English]

  • بانکداری ربوی
  • بانکداری غیرربوی
  • تجهیز منابع پولی
  • تخصیص منابع پولی
  • کارایی
 قرآن کریم.
 آقانظری، حسن (1386)، «آسیب‌‌‌‌شناسی قرارداد فروش اقساطی در عملیات بانکداری ایران»، مجموعه مقالات همایش ربا در نظریه و عمل، چالش‌‌‌‌ها و راهکارها، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، چاپ اول.
 احسانی، محمدعلی (١٣٨٢)، «ماهیت و وظایف واسطه‌‌‌‌های مالی بانکی و شبکۀ بانکی»، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع)، شمارۀ بیستم.
 اداره بررسی‌‌‌‌ها و سیاست‌‌‌‌های اقتصادی، «گزارش اقتصادی و ترازنامه سال‌‌‌‌های مختلف»،‌‌‌‌ تهران: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
 انصاری، جعفر (1386)، «معیار ربوی بودن قراردادهای مالی»، مجموعه مقالات همایش ربا در نظریه و عمل، چالش‌‌‌‌ها و راهکارها، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، چاپ اول.
 بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (١٣٧٢)، آشنایی با عقود اسلامی در ارتباط با قانون عملیات بانکی بدون ربا، تهران: مؤسسه عالی بانکداری ایران.
 توتونچیان، ایرج (١٣٧٥)، اقتصاد پول و بانکداری، تهران: مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی، چاپ اول.
 توده فلاح، فریدون (١٣٧٩)، «چگونگی توسعه ابزارهای شبه‌‌‌‌پول در سیستم بانکداری بدون ربا و آثار اقتصادی آن»، مجموعه مقالات سیاست‌‌‌‌های پولی (٢)، تهران: مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی.
 چپرا، عمر (١٣٨٣)، کشورهای اسلامی، چالش‌‌‌‌های پیش‌‌‌‌رو و راه‌‌‌‌حل‌‌‌‌ها، ترجمه گروه اقتصاد، فصلنامه تخصصی اقتصاد اسلامی، سال چهارم، شماره شانزدهم.
 حبیبیان نقیبی، مجید (١٣٨٣)، «قرض‌‌‌‌الحسنه، نگرشی تفسیری روایی»، فصلنامه تخصصی اقتصاد اسلامی، سال چهارم، شماره شانزدهم.
 دیولیو، اوجین آ. (١٣٧١)، نظریه و مسائل پول و بانکداری، ترجمه احمد جعفری صمیمی و سید فضل ریاضی، تهران: انتشارات آذر، چاپ اول.
 شیوا، رضا و یزدان‌‌‌‌پناه، احمد و صادقی یارندی، سیف‌‌‌‌الله (١٣٧٥)، چند مقاله دربارۀ پول و ارز، تهران: مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی، چاپ اول.
 صدر، محمدباقر‍، اقتصاد ما، جلد اول، ترجمه محمدکاظم موسوی، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
 عباسی، زهرا و صدر، سید کاظم (١٣٨٤)، «محاسبه هزینه تسهیلات قرض‌‌‌‌الحسنه و مقایسه آن با سایر عقود اسلامی»، فصلنامه تخصصی اقتصاد اسلامی، سال پنجم، شماره نوزدهم.
 علوی، سید محمدتقی و رجائی، سید محمدکاظم (1386)، «بررسی فقهی قراردادهای بانکی (جعاله و اجاره به شرط تملیک)»، مجموعه مقالات همایش ربا در نظریه و عمل، چالش‌‌‌‌ها و راهکارها، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، چاپ اول.
فرجی، یوسف (١٣٧9)، پول، ارز و بانکداری، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌‌‌‌های بازرگانی، چاپ سوم.
 قدیری‌‌‌‌ اصلی، باقر (١٣٧٥)، پول و بانک، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
 ماجدی، علی و گلریز، حسن (١٣٦٨)، پول و بانک از نظریه تا سیاست‌‌‌‌گذاری، تهران: مرکز آموزش بانکداری بانک مرکزی، چاپ دوم.
 موسویان، سید عباس (١٣٧٩)، «بررسی فقهی- اقتصادی ابزارهای جایگزین عملیات بازار باز و معرفی ابزاری جدید»، مجموعه مقالات سیاست‌‌‌‌های پولی(٢)، مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی، بهار.
 همو (١٣٨٣)، «ارزیابی سپرده‌‌‌‌های بانکی و پیشنهاد سپرده‌‌‌‌های جدید»، فصلنامه تخصصی اقتصاد اسلامی، سال چهارم، شماره 15.
 همو (١٣٨٤- الف)، «ارزیابی قراردادها و شیوه‌‌‌‌های اعطای تسهیلات در بانکداری بدون ربا»، فصلنامه تخصصی اقتصاد اسلامی، سال پنجم، شماره 19.
 همو (١٣٨٤- ب)، «اصلاح ساختار مؤسسات و ابزارهای مالی بازار پول و سرمایه‌‌‌‌ بر اساس تعالیم اسلام»، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع)، شماره ٢٥.
 همو (١٣٨٤- ج)، «ربا در قرض‌‌‌‌‌‌‌‌های تولیدی و تجاری» فصلنامه تخصصی اقتصاد اسلامی، سال پنجم، شماره 18.
 موسایی، میثم (١٣٧٩)، بررسی عملکرد بانکداری بدون ربا در ایران، تهران: مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی.
 میرجلیلی، سید حسین و آقانظری، حسن (١٣٧٩)، «پول در اقتصاد اسلامی»، مجموعه مقالات سیاست‌‌‌‌های پولی(٢)، مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی.
 میشکین، فردریک (١٣٧٨)، پول، ارز و بانکداری، ترجمۀ علی جهانخانی و علی پارسایان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول.
 نادری کرج، محمود و صادقی، حسین (١٣٨٢)، «بررسی کارایی بانکداری بدون ربا در کشورهای مختلف (بحرین، اردن، ایران، قطر،...) و مقایسه بانک‌‌‌‌های غیرربوی و بانک‌‌‌‌های ربوی در جهان با استفاده از روش‌‌‌‌ تحلیل پوششی داده‌‌‌‌ها»، فصلنامه پژوهش‌‌‌‌های اقتصادی، سال سوم، شماره نهم و دهم.
 
 Diulio, Eugene A. (1987), Theory and Problems of Money and Banking, McGrow hill.
 Friedman, Milton (1956), The Quantity Theory of Money: A Restatement, Ed. Studies in the Quantity Theory of Money, Chicago: ChicagoUniversity Press.