مطالعات اقتصاد اسلامی

نظریۀ انتخاب عادلانه در اقتصاد اسلامی با تکیه‌ بر مکتب اقتصادی شهید‌صدر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه قم

2 دانشیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

حل معضلات اقتصادی و تحقق اهداف اقتصادی به‌صورتی درون‌زا مستلزم ارائۀ نظریه‌ای است که رفتارهای عاملان اقتصادی را در چارچوب نظام اقتصادی به‌صورتی هماهنگ و منسجم تنظیم کند. در اقتصاد نئوکلاسیک که جریان غالب اقتصاد خوانده می‌شود، نظریۀ انتخاب عقلانی متضمن تحقق درون‌زای اهداف اقتصادی همچون رشد و رفاه اقتصادی است و هر نظریۀ کلانی باید از معبر این نظریه، شایستگی خود را اثبات کند. در نظریه اقتصاد اسلامی، آنچه می‌تواند انسجام درونی و تحقق درون‌زای اهداف اقتصادی ازجمله رشد و عدالت را محقق سازد، نظریۀ انتخاب عادلانه است. البته در اقتصاد اسلامی، فردگرایی و جزءانگاری پذیرفته نیست و نظام اقتصادی صرفاً جهت اقتصادی از نظام اجتماعی است نه اینکه جزئی منفک از آن. در این مقاله با اتکا به مکتب اقتصادی شهید صدر، تلاش می‌شود مؤلفه‌های انتخاب عادلانه در اقتصاد اسلامی استخراج شود. نظریات حق‌الطاعه، استخلاف انسان و توازن اجتماعی به‌عنوان زیربنای نظریۀ انتخاب عادلانه، فضا، محرک و قواعد انتخاب عادلانه را تعیین و تحدید می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Just Choice Theory in Islamic Economics from Imam Al-‎Sadr Perspective

نویسندگان [English]

  • Ali Saeedi 1
  • Mohammad Hadi Zahedi Vafa 2

1 Assistant Professor, Faculty of Management and Economic, Qom University

2 Associate Professor, Faculty of Islamic Studies and Economics, Imam Sadiq University

چکیده [English]

Endogenously resolution of economic problems and realizing economic goals requires a theory which ‎has the capability of coherently regulating economic agent's behaviors through an economic system as a ‎whole. In neoclassical economics which is the so-called mainstream economics, rational choice theory ‎implies an endogenous realization of economic goals such as growth and welfare and every macro theory ‎should prove its merits through RCT. In Islamic Economics, what can provide internal coherence and ‎endogenously realizing economic goals such as growth and justice, is Just Choice Theory. It is important ‎that in Islamic economics, individualism and fragmentation is not allowed and economic system is just the ‎economic aspect of the whole social system. Relying on Imam Al-Sadr economic school, we are trying to ‎deploy the elements of just choice in Islamic economics. The Haq-ut-ta'ah (the right of obedience to Allah) ‎theory, Istikhlaf Theory and Social Balancing Theory provide the basis of JCT through determining and ‎restricting the space, incentive and rules of choice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Choice Theory
  • Islamic Economics
  • Justice
  • Imam Al-Sadr Economic school
ابوالحسن محمدبن حسین (سید رضی)، (١۴١۴ق). نهج‌البلاغة (للصبحی صالح)، هجرت، قم: چاپ اول‌.
ابوالحسن محمدبن حسین (سید رضی)، (١٣٨۶). نهج‌البلاغه، ترجمۀ انصاریان، پیام آزادى‏، تهران‏: چاپ دوم.
اسلامی، رضا (۱۳۸۴). نظریۀ حق‌الطاعه، مجله فقه، شماره ۴۵، صص۲۱۳تا۲۲۳.
اسلامی، رضا (۱۳۸۵الف). مکتب اصولی شهید‌صدر، مجله پژوهش و حوزه، پاییز و زمستان ۱۳۸۵، شماره ۲۷ و ۲۸، صص ۱۲۵تا۱۸۵.
اسلامی، رضا (١٣٨۵ب). نظریۀ حق‌الطاعه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ دوم: ١٣٨۶.
اسلامی، رضا (١٣٩٢). اصول فقه حکومتی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
حائری، سیدعلی اکبر (١٣٧٨). بررسی نظریه حق الطاعة، فقه اهل بیت، شماره17و18، صص133تا 178.
حرعاملی، محمد بن حسن (1409). وسائل‌الشیعه، مؤسسة آل البیت (ع)‏، قم: چاپ اول.
صادقی شاهدانی، مهدی، حمیدرضا مقصودی و مصطفی رشیدی طغرالجردی (١٣٩٢)،‌ مدلسازی مفهومی حد مصرف عقلانی از منظر اسلام، دوفصلنامۀ مطالعات اقتصاد اسلامی، سال ششم، شماره اول (پیاپی ١١)، ١٣٣تا١۵٧.
صدر، محمدباقر (١٣٩٣الف). فلسفۀ ما، ترجمۀ سیدابوالقاسم حسینی ژرفا، پژوهشگاه علمی‌تخصصی شهید‌ صدر، چاپ اول.
صدر، محمدباقر (١٣٩٣ب). اقتصاد ما، جلد اول ترجمۀ سیدمحمدمهدی برهانی؛ جلد دوم ترجمۀ سیدابوالقاسم حسینی ژرفا، پژوهشگاه علمی‌تخصصی شهید‌ صدر، چاپ اول.
صدر، محمدباقر (١٣٩٣ج). اسلام راهبر زندگی، مکتب اسلام و رسالت ما، ترجمۀ مهدی زندیه، پژوهشگاه علمی‌تخصصی شهید‌ صدر، چاپ اول.
صدر، محمدباقر (١٣٩٣د). بارقه‌ها، ترجمۀ سیدامید مؤذنی، پژوهشگاه علمی‌تخصصی شهید‌صدر، چاپ اول.
فریدمن، میلتون و رز فریدمن (۱۹۷۹). آزادی انتخاب، ترجمۀ حسین حکیم‌زادۀ جهرمی، نشر پارسی، چاپ اول، ۱۳۶۷.
فولی، دانکن (1392). مغالطۀ آدام اسمیت، ترجمۀ علی سعیدی و حمیدرضا مقصودی، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ اول.
لاریجانی، محمدصادق (١٣٨١). نـظریه حق‌الطاعه، فصلنامه پژوهش‌های اصولی، شمارۀ ١، صص ١١تا٢۶.
متوسلی، محمود و محمود مشهدی‌احمد و علی نیکونسبتی و مصطفی سمیعی‌نسب (١٣٨٩). اقتصاد نهادی؛ پیشگامان نهادگرایی که علم اقتصاد را متحول کردند، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
مجلسی محمدباقر (١۴٠٣). بحارالانوار، دار إحیاء التراث العربی‏، بیروت: چاپ دوم.
مشهدی‌احمد، محمود (١٣٩٢).معنا و مفهوم نهاد در اقتصاد نهادگرا؛ نگاهی به اختلاف موجود در اقتصاد نهادگرای قدیم و جدید و نقش نهادها در مناسبات اقتصادی، پژوهشنامه اقتصادی، شماره ۴٨، صص ۴٩تا٧٨.
Boylan, Thomas A. & Ruvin Gekker (2009). Econimcs, Rational Choice and Normative Philosophy, Routledge Frontiers of Political Economy.
Braff, Allan J. (1988). Distribution: Neo-Classical, in Theories of Income Distribution, edited by Athanasios Asimakopulos, Kluwer Academic Publishers.
Bunge, Mario (1995). The Poverty of Rational Choice Theory, in Critical Rationalism, Metaphysics and Science, C. Jarvie and N. Laor (eels.), Essays for JosephAgassi, Vol. I, 149-168.
Gasché, R. (1988). Postmodernism and rationality, The Journal of Philosophy, 85(10), 528–538‎
Gerrard, Bill (1993). The Economics of Rationality, Routledge, London and New York.
Godelier, Maurice (1972). Rationality and Irrationality in Economics, translated from french by Brain Pearce, Monthly Review Press, NewYork and London.
Gorze, Andre (1988). Critique of Economic Reason, Bookcraft Ltd.
Grune-Yanoff, Till (2012). Paradoxes of Rational Choice Theory, in S. Roeser, R. ‎Hillerbrand, P. Sandin, M. Peterson (eds.), ‎Handbook of Risk Theory, Springer Science & Business Media B.V.‎
Hollis, Martin & Edward J. Nell (1975), Rational Economic Man, Cambridge University Press.
Jevons, William Stanley (1871). The Theory of Political Economy, McMillan & Co.
Marshall, Alfred (1890). Principles of Economics, The Online Library of Liberty.
Mill, John Stuart (1844)."On the Definition and Method of Political Economy", in Daniel Hausman (2008). The Philosophy of Economics, An Anthology, Cambridge University Press.
Mill, John Stuart (1948). The Principles of Political Economy, ed by Stephen Nathanson, Hackett Publishing Company.
Nida-Rumelin, Julian (1997). Economic Rationality and Practical Reason, Springer Science & Business Media, B.Y.
Robbins, Lionel (1932). “Essay on the Nature and Significance of Economic Science”.
Sen, Amartya K. (2002). Rationality and Freedom, Harvard University Press.
Smith, Adam (1759). The Theory of Moral Sentiments, the Glasgow Edition of the Works and Correspondence of Adam Smith, the Online Library of Liberty.
Smith, Adam (1776). An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, the Glasgow Edition of the Works and Correspondence of Adam Smith, Oxford University Press.
مطالعات اقتصاد اسلامی
دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 21
آبان 1397
صفحه 169-192