مطالعات اقتصاد اسلامی

مقایسه تأثیر مالیات اسلامی زکات با مالیات متعارف بر توزیع درآمد در استان‌های منتخب ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار اقتصاد دانشگاه پیام نور

2 عضو هیت علمی دانشگاه پیام نور مرکز ساری

3 کارشناس ارشد اقتصاد دانشگاه پیام نور

چکیده

نقش مالیات‌ها در کاهش نابرابری‌های اقتصادی از مباحث بحث‌برانگیز به‌ویژه در دهه‌های اخیر بوده است. آثار تخریبی مالیات‌های تصاعدی بر کارایی موجب اصلاحات مالیاتی در سطح جهانی شده است. به نظر می‌رسد مالیات زکات در اسلام می‌تواند با توجه به ویژگی‌ها و پشتوانه اعتقادی آن، آثار توزیعی بهتری از مالیات‌های متعارف فعلی داشته باشد. ضمن اینکه برآوردها، بار مالیاتی را در زکات به‌عنوان عمده‌ترین مالیات در اسلام برای تمام خانوارها نسبت به نظام فعلی مالیات‌های متعارف، کمتر نشان می‌دهد. در تحقیق حاضر بر اساس روش اقتصاد‌سنجی داده‌های پانل و با استفاده از شاخص ضریب جینی به مقایسه تأثیر مالیات اسلامی زکات با مالیات متعارف بر توزیع درآمد در استان‌های منتخب ایران طی سال‌های 1393-1380 پرداخته شده است. نتایج حاکی از آن است که یک درصد افزایش در مالیات‌ها، ضریب جینی را به اندازه 046/0 درصد کاهش می‌دهد در‌حالی‌که این مقدار برای یک درصد افزایش در زکات، 0064/0 می‌باشد. به عبارت دیگر، میزان تأثیر زکات بر توزیع درآمد کمتر از مالیات می‌باشد. علت آن می‌تواند سهم ناچیز درآمد ناشی از زکات در مقایسه با درآمد مالیاتی کشور باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparison of the Impact of Zakat and Conventional Tax on Income Distribution in Selected Provinces of Iran

نویسندگان [English]

  • Hadi GHafari 1
  • Bagher Hesami Azizi 2
  • mohammad amin behzadi movahed 3

1 Associate Professor, Economics Department, Payame Noor University

2 Assistant Professor, Economics Department, Payame Noor University

3 M.A. of Economics, Payame Noor University

چکیده [English]

The role of taxes in reducing economic inequalities has been a controversial issue, especially in recent decades. The destructive effects of progressive taxes on productivity have resulted in tax reforms on a global scale. With regard to its features and religious backing in Iran, it seems that Zakat (a religious tax in Islam) can have better distributive effect than current conventional taxes. Moreover, estimates indicate that the tax burden of Zakat, as the major tax in Islam, is less than current conventional taxes for Iranian households.
       Using econometric analysis of panel data and Gini coefficient, the present study compares the effect of Zakat and that of conventional tax on income distribution in a number of Iranian provinces between 2001 and 2014. The results indicate that the effect of Zakat on income distribution is less than that of conventional tax.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Income Distribution
  • Iranian Provinces
  • Zakat
  • Conventional Tax
ابو نوری، اسماعیل (1376). اثر شاخص‌های اقتصاد کلان بر توزیع درآمد در ایران؛ مجله‌ تحقیقات‌ اقتصادی، ‌شماره 51، صص32-1.
ابونوری، اسماعیل و قاسمی تازه آبادی، افسانه (1386). ارزیابی اثر ارزش افزوده قرض‌الحسنه بر توزیع درآمد (‌با استفاده از داده‌های پانل بین استانی‌)، مجله اقتصاد اسلامی، دوره 7، شماره 28، زمستان 1386، صص 139-164.
اسدالله زاده بالی، میررستم (1387). اثربخشی مالیات بر نابرابری و توزیع درآمد در ایران؛ فصلنامه مالیات، ش 1، صص‌92-73.
بهشتی، محمدحسین (1362). اقتصاد اسلامی؛ تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
پروین، سهیلا (1372). زمینه‌های‌ اقتصادی فقر در ایران، رساله‌ی دکتری، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
پژویان، جمشید و امینی علیرضا (1380). آزمون تجربی اثر قانون حداقل دستمزد بر اشتغال گروه‌های جمعیتی جوان در اقتصاد ایران، پژوهشنامهاقتصادی، شماره پیاپی 2، صص74-55.
ثامنی، کیوان (1377). ‌محاسبه‌ ظرفیت‌ بالقوّه زکات در اقتصاد‌ ایران‌، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
خانجان، علیرضا (1383). پتانسیل فرار و تقلب در نظام مالیات بر ارزش افزوده؛ مجله اقتصادی، سال چهارم، ش83، ص8.
رضایی، اسعدالله؛ حسین زاده، جواد؛ فرامرزی، ایوب و یزدان خواه، منصوره (1392). تأثیر اندازه دولت بر توزیع درآمد در ایران، فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، سال 1، شماره 4، صص36-21.
زمانی رستمی، محمد؛ رستمی، محمدهادی (1394). پیشنهادهایی برای بسط و جایگزینی نظام مالیاتی اسلام؛ مطالعات اقتصاد اسلامی، شماره 15، صص‌26-7.
زمانی‌فر، حسین (1382). ‌ارزیابی توان فقرزدایی زکات در برخی از استان‌های منتخب، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.‌
سامتی، مرتضی؛ مجید صامتی و مهشید شاهچراغ (1382). جهت‌گیری مناسب هزینه‌های جاری و عمرانی دولت به منظور دستیابی به رشد بهینه اقتصادی، پژوهش‌های اقتصادی ایران، 15، صص18-1.
سالواتوره، دومینیک (1383). مالیه بین‌الملل، ترجمه: حمیدرضا ارباب، تهران: نشر نی.
سبحانی، حسن و مهربانی، وحید (1386). بررسی تأثیر انفاق بر نابرابری درآمدها در ایران، فصلنامه اقتصاد اسلامی، دوره 7، شماره 27، زمستان 1386، صص 44-23.
سید نورانی، سید محمدرضا (1388). ‌فرار مالیاتی و رشد اقتصادی در ایران‌، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
شهید اول، مجید (1382). ارزیابی و بررسی تورم و نابرابری درآمدها در ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران.
صدر، سید محمد باقر (1359). طرح گسترده اقتصاد اسلامی، ترجمه فخرالدین شوشتری، تهران: انتشارات بدر.
صدر، سید محمدباقر (1360). اقتصادما، ج2، ترجمه عبدالعلی اسپهبدی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عزتی، مرتضی و نورمحمدلو، پروانه (1391). برآورد اثر متغیرهای اقتصاد کلان بر انفاق، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، دوره 20، شماره 63، صص154-133.
عسگری، حشمت‌اله و بادپا، بهروز (1393). اثر زکات بر مصرف عمومی در ایران، دوفصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، دوره 6، شماره 12، صص112-83.
عسکری، محمد مهدی و کاشیان، عبدالحمید (1389). آزمون بسندگی زکات و خمس در تأمین حداقلّ معیشت خانوارهای نیازمند در اقتصاد ایران طی سال‌های 1380 تا 1387؛ فصلنامه معرفت اقتصادی، ش 1، صص34-5.
فلاحتی، علی، الماسی، مجتبی و آقایی، فاطمه (1388). تأثیر سیاست‌های مالی بر توزیع درآمد و رشد اقتصادی طی سال‌های 1384-1352؛ دوفصلنامه علمی پژوهشی جستارهای اقتصادی، ش 11، صص‌131-109.
کیاالحسینی، سید ضیاالدین (1387). نقش زکات فطره در فقرزدایی مطالعه موردی ایران 1385-1370؛ اقتصاد اسلامی، ش 31، صص‌ 159-133.
کیاالحسینی، سید ضیاالدین (1391). ‌جایگاه مالیات‌های اسلامی و متعارف و ارتباط متقابل آن‌ها‌، نشر دانشگاه علوم انسانی مفید‌.
کیانمهر، محمد ولی (1385). بررسی آثار بیکاری با تاکید بر آسیب‌های اجتماعی، ماهنامه تعاون، شماره 183، صص 63-60.
گیلک حکیم آبادی، محمد تقی (1379). ‌امکان جاگزینی مالیات بر درآمد با‌ خمس‌ و تبیین آثار آن بر برخی‌ متغیرهای اقتصاد کلان، رساله دکتری، دانشکده‌ اقتصاد‌ دانشگاه تهران.
گیلک حکیم آبادی، محمدتقی (1383). درس‌هایی از روند اصلاحات مالیاتی در جهان‌، مجله پژوهش‌نامه علوم انسانی و اجتماعی، شماره 13، صص 158- 129.
گیلک حکیم آبادی، محمدتقی (1385). بررسی توان زکات گندم و جو در کاهش فقرمطالعه موردی استان گلستان؛ نامه مفید، ش 54، صص122-101.
گیلک حکیم آبادی، محمدتقی (1389). تحلیل مقایسه‌ای آثار توزیعی مالیات بر درآمد در اسلام و نظام مالیات بر درآمد در ایران، مجله تحقیقات اقتصادی، ش 57، صص‌ 228-189.
لشکری، محمد، بافنده ایماندوست، صادق (1390). نقش دولت اسلامی در توسعه اقتصادی؛ دوفصلنامه علمی ـ تخصصی مطالعات اقتصاد اسلامی، شماره دوم، صص‌ 140-125.
مهرگان، نادر؛ اصغرپور، حسین؛ صمدی، رویا و پورعبادالهان، محسن (1388). رابطه حداقل دستمزد با توزیع درآمد در ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال 9، شماره 33، صص64-46.
موحدی، مهدی و رضایی، محمدجواد (1391). ارتباط وجوهات شرعیه و مالیات‌های حکومتی در الگوی پیشرفت اسلامی ـ ایرانی، دلالت‌هایی برای حل پرداخت‌های دوسویه، پژوهشنامه مالیات، شماره 59، صص37-23.
ورهرامی، ویدا؛ لایق گیگلو، جابر و لایق گیگلو، وحید (1395). تأثیر زکات بر توزیع درآمد در ایران طی سال‌های 1390-1380، فصلنامه جستارهای اقتصادی ایران، دوره 13، شماره 25، بهار و تابستان 1395، صص 9-26.
Andreoni, James, Erard, Brian and Feinstein, Jonathan (1998). Tax Compliance, Journal of Economic Literature, Vol. 36, No. 2, pp. 51-68.
Brooks, Neil (2001). Key Issues in Income Tax: Challenges of Tax Administration and Compliance, Tax Conference Tokyo: Asian Development Bank Institute.
Fortin, Bernard; Guy, Lacroix & Marie-Claire, Villeval (2004). Tax Evasion and social Interactions, CIRANO Working Papers, Journal of Public Economics.
Ferrira, Pedro Cavalcanti (2005). Welfare and Growth Effects of Alternative Fiscal Rules for Infrastructure Investment in Brazil, Ensaios Economicos da EPGE 604. EPGE- FGV Output Novembro 2005.
Koen Caminada, L.; Kees, Goudswaard and Chen, Wang (2012). Disentangling Income Inequality and the Redistributive Effect of Taxes and Transfers in 20 LIS Countries Over Time. LIS Working Paper Series No. 581.
Murray S. & Hugh M. (2007). Bringing Minimum Wages above the Poverty Line, Canadian Centre for Policy Alternatives / available at: /http//www.gov.mb.ca.
Thirsk, Wayns, Kessons (1990). from Tax Reform: an overview in Tax‌ Policy‌ in Developing Countries; Edited by J. Khalilzadeh Shirazi, World Bank.
مطالعات اقتصاد اسلامی
دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 21
آبان 1397
صفحه 89-112