آسیب‌شناسی موانع توسعه بخش کشاورزی در کشورهای اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه امام اوزاعی لبنان

2 ‌ استادیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

کشورهای اسلامی در بخش کشاورزی خود با مشکلات و موانع متعددی روبرو هستند که توسعه این بخش را با چالش‌هایی روبرو کرده است. از‌این‌رو این کشورها علی‌رغم ظرفیت‌های بالقوه‌ طبیعی و انسانی، نتوانسته‌اند به جایگاه قابل‌توجهی در بازار محصولات کشاورزی جهان دست‌ یابند. این مقاله با استفاده از روش پیمایشی، به‌دنبال شناسایی اصلی‌ترین موانع توسعه بخش کشاورزی در کشورهای‌‌ اسلامی می‌باشد و در این راه پس از شناسایی موانع مطرح شده در ادبیات موضوع، پرسشنامه طراحی شده و در میان 284 نفر از صاحب‌نظران حوزه کشاورزی در کشورهای اسلامی توزیع گردید. نتایج حاصل از به‌کارگیری آزمون فریدمن حاکی از آن است که از بین موانع توسعه اقتصادی بخش کشاورزی، عقب‌ماندگی صنعتی و فناورانه، ضعف‌های ساختاری کسب‌‌و‌کارهای فعال در حوزه کشاورزی، مشکلات تحقیق و توسعه و بومی‌سازی دانش کشاورزی و عدم ورود به بازار جهانی دارای بیشترین اهمیت می‌باشد و کمبود نیروی انسانی ماهر در بخش کشاورزی کمترین تأثیر را بر توسعه اقتصادی کشاورزی داشته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identifying Obstacles of Agricultural sector development in Islamic countries

نویسندگان [English]

  • morterza akbarzadeh 1
  • Mohammad Soleimani 2

1 Assistant Professor, Imam Ouzai University

2 Assistant Professor, Faculty of Islamic Studies and Economics, Imam Sadiq University

چکیده [English]

Islamic countries have been confronted with various obstacles in the agricultural sector. This obstacles challenge the development of agricultural sector of these countries. though these countries have a large resource capacity and human potential, they have not  has an appropriate situation in the agricultural product market. Using a survey method, in this article we show the main obstacle of Agricultural sector development. So we design a questionnaire and distribute it among 284 professionals who study the agriculture sector in the Islamic countries. The result of Friedman test show that the main obstacles are: industrial and technological underdevelopment of the sector, structural weakness in the agricultural business, R&D problem and lack of connection with global market. On the other hand lack of skilled labor has least importance in developing this sector. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic countries
  • Agricultural Sector
  • Development Obstacles
ابوالنصر، عادل (1960م). تاریخ الزراعة القدیمة، مصر: دار هجر.
بابللی، محمود محمد (1975م). السوق الاسلامیة المشترکة، بیروت: دارالکتاب اللبنانی.
الخفاجی، عبدالمحسن (1421ق). آفاق التنمیة الزراعیة فی العالم العربی، المطبوع فی کتاب مقالات ابحاث المؤتمر الدولی اقتصادیات الزراعة فی العالم الاسلامی، قاهره: مرکز صالح عبدالله کامل، جامعة الازهر و کلیة الزراعة.
پیشوائی، مهدی (1388). ظرفیت‌های کشاورزی کشورهای اسلامی، مجله مکتب اسلام، شماره 2 (سال 77).
‌دسوقی کسبه، أ. مصطفی (2000). الزراعة فی‌العالم الاسلامی و مستقبل التنمیة الزراعیة، فی کتاب ابحاد المؤتمر الدولی اقتصادیات الزراعة فی‌العالم الاسلامی، قاهره، مرکز صالح عبدالله کامل للاقتصاد الاسلامی، جامعة‌الازهر، و کلیة الزراعة، القاهره 17 – 20 من محرم الحرام 1421 هـ. / 27 – 25 آوریل 2000 م.
دادرس مقدم امیر، زیبایی منصور (1387). نرخ رشد بهره وری نیروی کار در بخش کشاورزی ایران، اقتصاد کشاورزی و توسعه، دوره 16‌، شماره 64‌: 1- 18‌.
رضایی اعظم چیذری امیرحسین و مرتضوی سیدابوالقاسم (1389). بررسی ظرفیت‌های صادراتی محصولات کشاورزی ایران به کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی، مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 41-2 شماره 4‌: 455-465.
شمسایی، محمد حسین (1380). سرمایه‌گذاری در نگرش اسلامی، در کتاب پدیده‌شناسی فقر و توسعه، ج3، ص 259، قم: بوستان کتاب.
عبدالسلام، محمدالسید (1998). الامن الغذائی للوطن العربی، الکویت، مجله عالم المعرفة، العدد 230، فبرایر 1998.
عبدالفتاح، محمود منصور (1421). اقتصادیات الزراعة فی‌العالم الاسلامی فی کتاب ابحاث الموتمر الدولی اقتصادیات الزراعة فی‌العالم الاسلامی، ج1،القاهره.
عبداللطیف، خالد (1985). البیئة والتلوث من منظور الاسلام، بیروت: دارالصحوة للنشر.
عبدالوهاب، نجوان سعدالدین (2000). تطور استخدام الموارد الارضیة الزراعیة للدول العربی، قاهره: دانشگاه الازهر و مرکز تحقیقات اقتصاد اسلامی صالح عبدالله کامل.
العقلاء، محمد بن علی (2000). السوق الاسلامیة المشترکة، اسکندریة: مؤسسة شباب الجامعه.
قدری مختار، احمد و محمد بهلول (2000). التجارة الزراعیة البینیة لمجموعة الدول الثمانی الاسلامیة، المطبوع فی کتاب ابحات المؤتمر الدولی: اقتصادیات الزراعة فی العالم الاسلامی، القاهرة: 17 – 20 من‌المحرم 1421 هـ. 22 – 25 من اوریل 2000 م نصر: مرکز صالح عبدالله کامل للاقتصاد الاسلامی، جامعة الازهر .
کشاورز عباس (1391). دهقانی سانیج حسین، شاخص بهره‌وری آب و راهکار آتیه کشاورزی کشور، مجله راهبرد اقتصادی، تابستان 1391 ، دوره 1، شماره 1‌: 199 – 233‌.
کریمی هسنیجه، حسین (1386). پتانسیل تجاری محصولات کشاورزی، مورد ایران و کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی، مجله اقتصاد کشاورزی، دوره 1‌، شماره 2.
کلانتری خلیل، رهنما عبدی، موحدمحمدی حمید (1389). عوامل پیش برنده و بازدارنده ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی در استان خراسان شمالی، مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، دوره 18‌، شماره 70‌: 19 - 37.
مروارید، علی اصغر (1410). سلسلة الینابیع الفقهیة، ج13، کتاب المتاجر، بیروت: دارالتراث و دارالاسلامیة.
---- (2000). مفاهیم زراعیة حدیثة، المطبوع فی کتاب ابحات المؤتمر الدولی: اقتصادیات الزراعة فی العالم الاسلامی، القاهرة: 17 – 20 من‌المحرم 1421 هـ. 22 – 25 من آوریل 2000 م نصر: مرکز صالح عبدالله کامل للاقتصاد الاسلامی، جامعة الازهر.
---- (2000 م/ 1379 ش). ابحاث المؤتمر الدولی: اقتصادیات الزراعة فی العالم الاسلامی، القاهرة:
 17 – 20 من‌المحرم 1421 هـ. 22 – 25 من اوریل 2000 م نصر: مرکز صالح عبدالله کامل للاقتصاد الاسلامی، جامعة الازهر.
متوسلی، محمود، سمیعی‌نسب، مصطفی، نیکونسبتی، علی (1393). ‌نهادها و توسعه‌، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
مقدسی رضا، علیشاهی مژگان (1386). مطالعه عوامل مؤثر بر سهم ایران در بازار جهانی محصولات کشاورزی (مطالعه موردی پسته و کشمش)، مجله علوم کشاورزی، دوره 13‌، شماره 1‌: 21- 37 .
منفیخی، محمد فریز (2009). النظام الاقتصادی اسلامی، بیروت: دار بیروت المحروسة.
منیمنة، سارة و و محمد الاسکندرانی (2010). فی جغرافیا العالم الاسلامی، بیروت: دار بیروت المحروسة.
نعیمی امیر، پزشکی راد غلامرضا،قره‌باغی بهزاد (1390). واکاوی مشکلات توسعه فناوری زیستی کشاورزی از دیدگاه متخصصان فناوری زیستی استان تهران، مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران،‌ دوره 2-42‌، شماره 1‌: 45 -56.
نوری توپکانلو، زهرا (1386). جهانی شدن و اثرات آن بر اقتصاد کشاورزی ایران: مطالعه موردی زیره سبز، مجله بوم‌شناسی گیاهان زراعی (دانش نوین کشاورزی)، دوره 3‌، شماره 6‌: 93- 101.
نوری، محمد‌امیر (1380). راه‌های توسعۀ کشاورزی، در مجموعه مقالات پدیده‌شناسی فقر و توسعه، ج4، قم، بوستان کتاب.
والی، ماهر امین (2000). اقتصادیات الزراعة فی العالم الاسلامی، قاهرة: ابحاث المؤتمر الدولی، اقتصادیات الزراعة فی العالم الاسلامی ج1.
هانت، دایانا (1392). ‌نظریه‌های اقتصادی توسعه تحلیلی از پارادایم‌های رقیب‌، مترجم: غلامرضا آزاد (ارمکی)، چاپ چهارم، تهران: نشر نی.
Al-Haboby, A., Breisinger, C., Debowicz, D., El-Hakim, A. H., Ferguson, J., van Rheenen, T., Telleria, R. (2014). Agriculture for development in Iraq? Estimating the impacts of achieving the agricultural targets of the national development plan 2013 2017 on economic growth, incomes, and gender equality (Vol. 1349). Intl Food Policy Res Inst.
Banerjee Abhaijit v., paul J. gertler, ghatak m. (2002). empoverment and efficiency: tenancy reform in west Bengal, journal of political economy, no. 2,: 239-280.
Binswanger, Hans, Deininger K., Feder G. (1993). agricultural land relations in the developing world, American journal of agricultural economics, no. 5, :1242-1248.
Datta, P. K. (2014). Agricultural sustainability and economic development: a cross–country analysis. Merit Res. J. Agric. Sci. Soil Sci, 2, 7-23.
Eicher, C. K., Staatz, J. M.(1990). Agricultural development in the Third World (No. Ed. 2). Johns Hopkins University Press.
Mohamed, Issam AW. (2012). Utilization of Structural Equations on the Assessment of the Role of the Agricultural Bank in Economic Development in Sudan. Available at SSRN 2056400.
Mollett JA (1986), The state of food and agriculture in Islamic countries, Food Policy, 11(4):278-84.
Norton, G. W., Alwang, J., Masters, W. A.( 2014). Economics of agricultural development: world food systems and resource use. Routledge.
Timur, Kuran (2005). The Logic of financial westernization in the middle east journal of economic behavior and organization, no. 4: 593-615.
Wilson, R. (2012). Economic development in the Middle East. Routledge.