بررسی فقهی سود اوراق مشارکت دولتی در طرح‌های عام‌المنفعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی

چکیده

سابقه دیرین کسری بودجه دولت در اقتصاد ایران و اثرات نامطلوب آن بر متغیرهای کلان اقتصاد موجب شده است که تامین این کسری از مسیر صحیح همواره یکی از مهمترین دغدغه‌های اقتصاد ایران به‌حساب آید. با توجه به سهم مهم طرح‌های عام‌المنفعه در تابع مخارج دولت، استفاده از اوراق مشارکت دولتی برای تامین مالی این دسته از طرح‌ها به عنوان یک راهکار جهت تامین کسری بودجه دولتی قابل تصور است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که استفاده از این نوع اوراق در زمینه تامین مالی طرح‌های عام‌المنفعه دارای چالش‌های فقهی است. بررسی این چالش‌ها چنین نتیجه می‌دهد که اگر تضمین سود علی‌الحساب این اوراق با ماهیتی مشابه بیمه مسئولیت همراه بوده و توسط شخص ثالث و با منابعی غیردولتی (جهت منع شبهه اتحاد مالکیت) انجام پذیرد و نیز سود اوراق از ارزیابی ارزش حال طرح عام‌المنفعه محاسبه شده و توسط دولت قیمت‌گذاری و خرید انحصاری گردد چالش و مانعی از حیث ابعاد فقهی باقی نخواهد ماند. همچنین استفاده از عقد قرض و حواله می‌تواند سایر چالش‌های مدنظر را پوشش دهد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Jurisprudential Study of Governmental Musharakah Sukuk Profit in Public Benefit Projects

نویسنده [English]

  • wahhab qelich

Assistant professor and faculty member of monetary and banking research institute (mbri)

چکیده [English]

the long history of the government budget deficit and its Unpleasant externalities in Iranian economy create important Concerns about its solutions.
According to the major share of Public Benefit Projects in the State budget, Governmental Musharakah sukuk issuance is a probable solution. The researches show the using of this kind of sukuk for public benefit projects financing has jurisprudential challenges.
The results of this paper demonstrate if the provisional profit of this sukuk is guaranteed similar to liability insurance by third party and non - governmental financial resources and so the government pricing and buy it based on Present value, there are not jurisprudential challenges with it. Also it seems the using of Qarz and Havaleh contracts can decrease the others challenges

کلیدواژه‌ها [English]

  • Musharakah Sukuk
  • government
  • Expected Profit
  • Qarz
  • Havaleh
اسکینی، ربیعا (1388)، تاملاتی درخصوص ساختار و ماهیت حقوقی اوراق مشارکت مؤسسات و شرکت های دولتی و خصوصی، فصلنامه مدرس علوم انسانی، ش 4 (پیاپی 63)، صفحات ۱۸-۱.
حسن‌زاده سروستانی، حسین؛ سرشار، مهدی‌یار (۱۳۹۱)، مطالعه تطبیقی اوراق مشارکت منتشره در ایران و صکوک مشارکت، تحقیقات مالی اسلامی، سال دوم، ش ۱ (پیاپی ۳)، صفحات ۹۶-۶۷.
شعبانی، احمد؛ قلیچ، وهاب (۱۳۹۰)، قابلیت اوراق بهادار اسلامی در مهار تورم به عنوان ابزار سیاستی (مطالعه موردی: اوراق مشارکت، اجاره، مرابحه و استصناع)، فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال یازدهم، ش ۴۳، صفحات ۱۵۶-۱۲۷.
صابری‌نیا (۱۳۸۷)، بررسی فقهی و حقوقی اوراق مشارکت، رساله کارشناسی ارشد دانشگاه مفید قم.
معصومی‌نیا، غلامعلی؛ سیدی‌نیا، سیدعلی‌اکبر (۱۳۸۹)، بررسی فقهی قرارداد اختیار معامله، فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش ۴۰، صفحات ۱۷۸-۱۴۵.
موسویان، سیدعباس (۱۳۸۶)، ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
موسویان، سیدعباس (۱۳۹۱)، بازار سرمایه اسلامی (۱)، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
موسویان، سیدعباس؛ سروش، ابوذر (۱۳۹۰)، آسیب‌شناسی فقهی، اقتصادی و مالی انتشار اوراق مشارکت در ایران، فصلنامه بورس اوراق بهادار، سال چهارم، ش ۱۴، صفحات ۶۰-۲۹.
هادوی تهرانی، مهدی (۱۳۷۸)، مبانی فقهی اوراق مشارکت، مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات دهمین همایش بانکداری اسلامی، تهران: موسسه عالی بانکداری ایران، بانک مرکزی ج.ا.ا.
IIFM (2013), Sukuk Report: A Comprehensive Study of the Global Sukuk Market, 3rd edition.