تطبیق سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی با مبانی فقهی مصرف انفال (مورد مطالعه: خوراک گاز صنعت پتروشیمی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق(ع)

2 دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه امام صادق(ع)

3 دانشجوی دکتری مدیریت قراردادهای نفت و گاز دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

یکی از مهم‌ترین مسائل مطرح در خصوص انفال، کشف سیاستهای شرعی مرتبط با مصرف آن و نوع مالکیت آن است. ساختار مالکیت در جهت دادن به کیفیت و شیوه تولید و مصرف بهینه از انفال، بسیار مهم است. در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی نیز اصول و ضوابطی جهت استفاده درست و تخصیص بهینه از این منابع وجود دارد؛ ولی آیا این سیاستها در خصوص نحوه تخصیص و مصرف، منطبق با مبانی برگرفته شده از فقه میباشد. اثبات این ادعا ضرورت توجه به این سیاست‌ها را در نیل به اهداف اقتصاد مقاومتی دوچندان میکند. دیگر اینکه وضعیت موجود صنعت پتروشیمی به عنوان یکی از مصارف انفال با این اهداف و مقاصد چقدر فاصله دارد. 
بر این اساس، این تحقیق با روش توصیفی ـ استنباطی به دنبال پاسخ به این پرسشها است که: بر اساس مبانی فقه امامیه، مالکیت انفال به ویژه گاز طبیعی چگونه است؟ ضوابط مصرف و تخصیص آن بر اساس فقه امامیه چیست؟ آیا این ضوابط منطبق بر سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی میباشد؟ نتایج نشان میدهد اصول و ضوابط مستخرج از مبانی فقه شیعه در خصوص مصرف انفال به نحوی قابل مقارنه با سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی بوده و اجرای این سیاستها تضمین‌کننده رعایت سیاستهای شرعی در این خصوص میباشد. در خصوص مورد مطالعه نیز، وضعیت موجود تخصیص گاز طبیعی به صنعت پتروشیمی با مقاصد سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی یعنی تکمیل زنجیره ارزش و صادرت محصولات با ارزش افزوده بالا، فاصله دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Implementation of General Policies of Resistive Economy with ANFAL Jurisprudence Foundations Consumption (the Case of Gas Feedstock for the Petrochemical Industry )

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hadi Zahedi Vafa 1
  • Hosain Ali Saadi 2
  • amir mohammadrahimi 3

1 Associate Professor, Faculty of Islamic Studies and Economics, Imam Sadiq University

2 Associate Professor ,Faculty of Theology and Islamic Studies of Imam Sadiq University

3 Ph.D. Student in Oil and Gas Contract Management, Imam Sadiq University

چکیده [English]

One of the most important issues about ANFAL jurisprudence is the discovery of a religious policies related to the use and ownership of it. the ownership structure in order to and the type of quality and method of production and sustainable consumption of ANFAL, is very important. There are principles and criteria for correct use and optimal allocation of resources in General Policies of Resistive Economy. But whether these policies regarding the allocation and use, in accordance with the principles derived of jurisprudence. Proving the thise assertion is redouble necessity attention to achieve the objectives of Resistive Economy. Further, the current status of the petrochemical industry as one of the ANFAL users How far is with these goals and objectives?
On this basis, By using descriptive-analytic methods This study seeks to answer this questions: On the basis of Jurisprudence, How ANFAL S. ownership, especially natural gas and What is the its consumption and allocation criterias? Are these criteria consistent with the General Policies of Resistive Economy?
Results indicate that the principles of Shiiaa jurisprudence and rules about ANFAL consumption could be extracted, and those are in conjunction with the General Policies of Resistive Economy and The implementation of this policy ensures Sharia compliance in this regard. Also about the case study, The current status of allocation of natural gas to the petrochemical industry is distinct with the objectives of Resistive Economy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anfal
  • Criterias related to ANFAL consumption
  • Resistive economy
  • Gas feedstock
  • Petrochemical industry
قرآن کریم
نهج‌البلاغه
آیت الله خامنه‌ای، بیانات در دیدار با مسئولان دستگاه­های مختلف،20/03/1392، به نقل از
http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=25795
امانی، مسعود (1389)، حقوق قراردادهای بین‌المللی نفت، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (7)
اعتمادی، محمد (1392)، «مالکیت معادن از دیدگاه فقه امامیه»، فصلنامه فقه اقتصادی، شماره‌2، پاییز 1392.
توحیدی نیا، ابوالقاسم (1391)، مدل اسلامی ـ ایرانی عدالت بین نسلی در بهره‌برداری از منابع طبیعی تجدیدناپذیر؛ مطالعه موردی منابع نفت ایران، رساله دکترا، تهران، دانشگاه امام صادق (7)
جعفری، محمدتقی (1378)، کار و ثروت در اسلام، تهران: انتشارات پیام آزادی
حبیبی، محمدحسن؛ نجارزاده هنجنی، مجید (1388)، «ملاک تمییز انفال و نسبت آن با سایر عناوین مالکیت عمومی»، فصل‌نامه حقوق خصوصی، شماره یازدهم.
حقانی زنجانی، حسین (1374)، ‌تحقیقی درباره انفال یا ثروت‏های عمومی‌، تهران، معاونت پژوهشی دانشگاه الزهرا (3).
دفتر همکاری‌ حوزه‌ و دانشگاه (1372)، درآمدی‌ بر اقتصاد اسلامی، قم، انتشارات سمت
دفتر همکاری حوزه و دانشگاه (1371)، مبانی اقتصاد اسلامی، تهران، انتشارات سمت
رضایی، محمد، یاوری، کاظم (1394)، بررسی اثر وفور منابع طبیعی (نفت و گاز) بر سرکوب مالی و رشد اقتصادی، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، سال چهارم، شماره 14.
سبحانی، جعفر (1378)، سیمای اقتصاد اسلامی، قم، مؤسسه امام صادق (7).
سعدی، حسینعلی (1392)؛ بررسی انفال در عصر غیبت با تکیه بر مسائل مستحدث، رساله دکتری، تهران، دانشگاه امام صادق (7).
سیاست­های کلی اقتصاد مقاومتی(1392)
صدر، سیدمحمدباقر (1424ق‌)، اقتصادنا، قم: بوستان کتاب قم، مرکزالنشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی.
طباطبایی، سید محمد حسین(1365)، اصول‌ فلسفه‌ و روش‌ رئالیسم، جلد3، قم، مرکز بررسی‌های‌ اسلامی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین(1417)،المیزان فی تفسیر القرآن، جلد9،قم، جامعه مدرسین.
عاملی، حر (1409ق)، وسائل الشیعه،‌ ج17، باب ١٨، ابواب احیاء موات، انتشارات آل البیت لإحیاء التراث قم.
عاملی، حر (1409ق)، وسائل الشیعه، ج 6، ب 2 از ابواب انفال، انتشارات آل البیت لإحیاء التراث قم.
عاملی، حر (1409ق)، وسائل الشیعه، ج 15، باب 41 از جهاد عدو، انتشارات آل البیت لإحیاء التراث قم.
علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1388 ق )، تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسه آل‌ البیت
عمیدی، سید عمیدالدین (1416ق) کنزالفوائد فی حل مشکلات القواعد‌، جلد1، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
فراهانی فرد، سعید (1385)، بهره برداری از منابع طبیعی در نظام اقتصادی اسلام، فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال ششم، شماره 21
گمرک جمهوری اسلامی ایران www.irica.gov.ir
لاجوردی، سیدعدنان، رضایی، محسن، سید حسین زاده یزدی، مجتبی (1393)، معیارهای توزیع عادلانه منابع طبیعی تجدید‌ناپذیر در نظام اقتصادی اسلام، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، سال چهارم، شماره 55
ماهنامه پیام پتروشیمی (1392)‌، روابط عمومی شرکت ملی صنایع پتروشیمی، شماره70
مهدوی کنی، محمدرضا (1379)، اصول و مبانی اقتصاد اسلامی در قرآن‌، انتشارات دانشگاه امام صادق (7)
میرجلیلی، فاطمه، اژدری، علی اصغر، (1392)، «ارزیابی عملکرد صنعت گاز و پتروشیمی در سال‌های 1390 و 1391»، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، شماره مسلسل 13490
میر‌جلیلی، فاطمه (1393)، «تحلیل راهکارهای اجرایی شدن سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در صنعت پتروشیمی»، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، شماره مسلسل 13707
منتظری، حسینعلی (1408)، دراساتفیولایهالفقیهوفقهالدولهالإسلامیه، ج 1و4، قم: المرکز العاملی الدراسات الاسلامیه
محمود البعلی، عبدالحمید (1421ق)، اصول الاقتصادالاسلامی، دمام، دارالراوی للنشر و التوزیع
محمد بن حسن طوسی (۱۳۹۰)، الاستبصار، ج4، انتشارات دارالکتب الاسلامیه
مؤمن قمی، محمد (1386)، الولایه الالهیه الاسلامیه او الحکومه الاسلامیه زمن حضور المعصوم و زمن الغیبه، قم، مؤسسه النشر الاسلامیه، جلد2.
نوری طبرسی، میرزا حسین (1413ق)، مستدرک الوسائل، ج 11
وزیری فرد، سید محمد (1389)، «حدود و مالکیت انفال در پرتو آیات حکیم»، فصلنامه فقه و مبانی حقوق، شماره2، ص117 تا 132.