بررسی حقوقی اقتصادی اوراق اجاره و آسیب‌شناسی آن در بانکداری اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیات علمی دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه شهید مطهری

چکیده

اوراق اجاره از ابزارهای مالی مبتنی بر عقد اجاره به شرط تملیک است. ماهیت این عقد در میان فقها و حقوقدانان مورد اختلاف است. ایشان آن را اجاره، بیع، ترکیبی از آن دو، اجاره با شرط بیع، بیع معلق و یا ماهیتی مستقل میدانند. از اصول صحت قراردادها قصد لفظ و معنا و انشاء در مرحله انعقاد قراردادها است که گاهی مغفول میماند و همراه با برخی اسباب دیگر، عقد را با شبهه صوریبودن همراه میسازد. شبهه صوریبودن این عقد منجر به سرایت این شبهه به اوراق مبتنی بر آن می‎‎شود. خریداران اوراق به ماهیت و ارکان عقد از جمله نوع دارایی، قیمت، خریدار، سود معامله، تملک دارایی، اجاره آن، اجارهبها و ... توجهی ندارند و تنها به نرخ سود میاندیشند. این‌گونه شواهد همراه با دیگر چالشها حکایت دارند که این اوراق نمیتواند نقش مؤثری به عنوان ابزار مالی ایفا کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Legal and economic study of Rent Securities and their pathology in the Islamic banking system

نویسندگان [English]

  • Mohamad Zaman Rostami 1
  • MOHAMMAD HADI ROSTAMI 2

1 Faculty member of Qom University

2 Ph.D. student of Private law, Shahid Motahari University

چکیده [English]

Rent Securities is an instrument for Fiscal policies. These papers are mainly based on the lease-purchase contract. The essence of this contract is disputed among scholars. They call it Rent, Sale, combination of the two, Rent with condition of sale, Suspended sale or regard it an independent nature. Some principles of accuracy of contracts are intention of the words and their meanings and Serious will to create those meanings, at the time of conclusion of the contract. Neglecting these principles along with some other causes, creates the suspicion that contract is formal. Formalization of contracts leads to formalization of securities. Purchasers of securities do not care about the nature and elements of the contract, including the type of property, price, buyer, profit, ownership of
property and its rent and only think about interest rate. These evidences along with other challenges suggest that these securities can not play a more effective role as a financial instrument.

امامی، حسن (۱۳۶۸)، حقوق مدنی، ج ۱، تهران: کتاب فروشی اسلامیه.
امیر اصلانی، اسدالله (۱۳۷۱)، مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات سومین همایش بانکداری اسلامی، تهران: مؤسسه عالی بانکداری.
انصاری، مرتضی (۱۳۷۵)، مکاسب، مؤسسه نشر اسلامی، تهران
باوند، فرزاد (۱۳۷6)، مجموعه سخنرانی­ها و مقالات ششمین همایش بانکداری اسلامی، تهران: مؤسسه عالی بانکداری.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (۱۳۵۷)، دائره‌المعارف حقوق مدنی و تجارت، ج ۱، تهران: بنیاد راستاد.
خلجی، حسن‌رضا (۱۳۸۷)، نگرشی بر قلمرو قصد تعاملی در فقه امامیه، مجله فقه و مبانی حقوق، ش ۸.
سروش، ابوذر و صادقی، محسن (1387)، مدیریت ریسک اوراق بهادار اجاره، فصلنامه علمیپژوهشی اقتصاد اسلامی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، شماره 27، ص159-160.
عیسایی تفرشی، محمد و حسن وحدتی شبیری (۱۳۸۰)، ماهیت حقوقی، احکام و آثار قرارداد اجاره به شرط تملیک، ماهنامه دانشور، ش ۳۶.
کاتوزیان، امیرناصر (۱۳۶۴)، قواعد عمومی قراردادها، تهران: به‌نشر.
کاتوزیان، امیرناصر (۱۳۸۱)، عقود معین، ج۱، تهران: شرکت سهامی ‎انتشار.
لطفی، اسدالله (۱۳۷۹)، عقد بیع، تهران: انتشارات خرسندی.
مجمع فقه اسلامی ‎(۱۴۱۸)، مصوبه­ها و توصیه­ها تا پایان نهمین نشست، قم: مجمع فقه اهل بیت.
مرکز تحقیقات فقهی قوه قضائیه (۱۳۷۳)، مجموعه آراء فقهی قضایی، ج ۱، قم: معاونت آموزش و تحقیقات.
موسوی بجنوردی، محمدحسن (۱۴۱۹)، القواعد الفقهیه، ج ۷، قم: الهادی.
موسوی خمینی، روح­الله، البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام (;)
نائینى، میرزا محمدحسین (1373)، منیة الطالب فی حاشیة المکاسب؛ ج‌1، تهران، المکتبة المحمدیة.
نجفی، محمدحسن (۱۳۶۳)، جواهر الکلام، ج 26 و ۳۱، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
نظرپور، محمدنقی، محمدرضا یوسفی، میمنت ابراهیمی ‎(۱۳۹۳)، شاخص­های صوری­شدن معاملات در عملکرد بانکداری بدون ربا در ایران، فصلنامه پژوهش­های اقتصادی، شماره سوم.