ماهیت بانک و دلالت‌های آن برای مطالعات بانکداری اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری اقتصاد، دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران

چکیده

اولین گام برای طراحی و تأسیس یک بانک اسلامی، شناخت کامل ماهیت و نقش بانک متعارف یا غربی است. به بیان دیگر تا موضوع به درستی شناخته نشود نمی‌توان حکم آن را به درستی استنباط کرد. تلقی کنونی که از ماهیت بانک در میان اندیشمندان حوزه بانکداری اسلامی وجود دارد آن است که بانک غربی یک نهاد واسطه مالی یا واسطه وجوه است که پس­اندازهای مردم را به صورت سپرده و در مقابل پرداخت بهره یا ارائه خدمات جمع می­کند و آنها را در قالب وام و در مقابل دریافت بهره در اختیار افراد متقاضی قرار می­دهد. در این رویکرد آنچه با معارف اسلامی در تعارض قرار می­گیرد، قرض ربوی است و بر این اساس تمرکز مطالعات بانکداری اسلامی بر حذف ربا از ترتیبات و قواعد بانک متعارف بوده است.
در این مقاله با بررسی تحولات بانک و ترتیبات حاکم بر آن و متون اقتصادی مرتبط با حوزه بانکداری نشان داده شده است که بانک متعارف، نهاد خلق پول در اقتصاد است و تقلیل آن به یک نهاد واسطه مالی همچون سایر نهادهای مالی تصویر صحیحی از ماهیت بانک ارائه نمی­کند. با توجه به جایگاه و نقش پول در اقتصاد و آثار خلق پول بانک­ها در آن، برای طراحی یک نظام بانکداری اسلامی ضروری است که این تلقی از ماهیت بانک مبنای مطالعات بانکداری اسلامی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Nature of Bank and its Implications for Islamic Banking Studies

نویسنده [English]

  • Sayyed Mahdi Hossini Dolatabadi

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (1393)، نماگرهای اقتصادی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، شماره 75.
توتونچیان، ایرج (1375)، اقتصاد پول و بانکداری، تهران: مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی.
توتونچیان، ایرج (1379)، پول و بانکداری اسلامی و مقایسه آن با نظام سرمایه‌داری، تهران: انتشارات توانگران.
داوودی، پرویز (1381)، «مبانی نظری پول و بانک در اسلام»، چاپ شده در مجموعه مقالات فارسی دومین مجمع بررسی‌های اقتصاد اسلامی زیر نظر محمد واعظ‌زاده خراسانی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
رضوی، مهدی (1393)، بانکداری اسلامی در ایران، تاریخچه، عملکرد و برنامه‌ریزی، تهران: مؤسسه عالی آموزش بانکداری ایران.
صدر، محمدباقر (1380)، البنک اللاربوی فی الاسلام، ترجمه سیدیحیی علوی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
فرزین‌وش، اسدالله و فراهانی‌فرد، سعید (1381)، «ذخیره قانونی بر سپرده بانکی (ماهیت حقوقی و کارکرد اقتصادی)»، اقتصاد اسلامی، شماره 7، صص 21-50.
موسویان، سیدعباس (1378)، بانکداری اسلامی، تهران: مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی.
موسویان، سیدعباس و علی نظری (1392)، «الگوی مطلوب ذخیره قانونی در بانکداری اسلامی»، اقتصاد و بانکداری اسلامی، شماره 2، صص 7-26.
میرآخور، عباس و باقر الحسنی (1371)، مقالاتی در اقتصاد اسلامی (روش اسلام در حل مسائل اقتصادی)، ترجمه حسن گلریز، تهران: مؤسسه بانکداری ایران.
میرمعزی، سیدحسین (1384)، «الگوی ذخایر سپرده­های بانکی در بانکداری اسلامی»، اقتصاد اسلامی، شماره 17، صص 45-84.
Fisher, I. (1936), 100% Money and the Public Debt, Published Without Copyright Notice in the Economic Forum Spring Number, pp. 406-420 (also Published 2009 by Michael Schemmann, Thai Sunset Publications).
Friedman, M. (1959), A Program for Monetary Stability, New York: Fordham University Press.
Goodhart. C. (1984), Monetary Policy in Theory Alld Practice. London: Macmillan.
Humphrey, T. M. (1974), "the Quantity Theory of Money: its Historical Evolution and Role in Policy Debates", FRB Richmond Economic Review, 60, pp. 2-19.
Jackson, A., & Dyson, B. (2012), Modernising Money: Why our monetary system is broken and how it can be fixed. Positive Money.
Laidler, D. (1992), Bullionist Controversy, in the New Palgrave Dictionary of Money & Finance, Edited by Newman, P. and et al, London: the Macmillan Press Limited, Vol. I, pp. 255-261.
Mankiw, G. (2011), Essentials of Economics, 6th ed., Mason: South- Western Cengage Learning.
McLeay, M., Radia, A., & Thomas, R. (2014), Money creation in the modern Economy. Bank of England Quarterly Bulletin, Q1.
Mises, L. V. (1990), Money, Method, and the Market Process. Alabama: Ludwig Von Mises Institute.
Mishkin, F. (2004), the Economics of Money, Banking and Financial Markets, 7th ed., US: The Addison-Wesley series in economics.
Moore, B. J. (1983), "Unpacking the post Keynesian Black Box: Bank Lending and the Money Supply", Journal of Post keynesian Economics, pp. 537-556.
Phillips, R. J. (1992), Credit Markets and Narrow Banking, the Jerome Levy Economics Institute Working Paper, No. 77, (Annandale-on-Hudson: The Jerome Levy Economics Institute of Bard College).
Rothbard, M. N. (2001), the Case for a 100 Percent Gold Dollar. Ludwig von Mises Institute.
De Soto, J. H. (2012), Money, Bank Credit, and Economic Cycles, Alabama: Ludwig von Mises Institute.
Werner, R. A. (2014), "Can Banks individually Create Money out of Nothing? the Theories and the Empirical Evidence", International Review of Financial Analysis, no 36, pp. 1-19.