تأمین داوطلبانه کالاهای عمومی (مطالعه موردی: تأمین امنیت در جزیره‌العرب پیش از اسلام)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده اقتصاد، دانشگاه تهران

2 استادیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

هدف این مقاله بررسی سازوکارهای تأمین امنیت در شبه جزیره عربی (جزیره‌العرب) پیش از اسلام است. چنانکه می‌دانیم امنیت از نگاه اقتصادی کالای عمومی است که در اکثر اجتماعات دولت­ها تولید آن را بر‌عهده دارند. آنچه موضوع تأمین امنیت در جزیرة‌ العرب را به معمای تاریخی تبدیل و شایسته پژوهش می­سازد فقدان دولت در شمال این سرزمین در آستانه ظهور اسلام است. شواهد تاریخی از جمله رواج تجارت با سرزمین­های دور دست نشان می­دهد عرب جاهلی توانسته بود به رغم فقدان دولت با تکیه بر سازوکارهای خصوصی، سطحی از امنیت را در شبه جزیره ایجاد کند. در جامعه عربی آن روزگار قبیله کارکرد «باشگاهی» را داشت که امنیت را منع‌پذیر می‌ساخت و به کالای عمومی ناخالص تبدیل می­کرد. به‌علاوه نظام پیچیده‌ای از قراردادهای امنیتی بین قبایل -که به «حِلف» و «خَفاره» معروف بود- تأمین امنیت را ممکن می‌ساخت. بدین ترتیب با استفاده از مجموعه این روش‌ها تأمین داوطلبانه امنیت به عنوان یک کالای عمومی ناخالص امکان­پذیر شده بود. مهمترین ایراد این نظام هزینه زیاد رسیدن به توافق و عقد قرارداد و نیز عدم پایبندی کامل گروه‌ها و قبایل به مفاد آن بود که هزینه­های مبادله را بالا می‌برد و باعث می­شد امنیت کمتر از مقدار بهینه عرضه شود. بدین ترتیب شبه جزیره عربی در آستانه ظهور اسلام نیازمند دولتی بود که امنیت را با هزینه کمتری تأمین نماید. مؤلفان امیدوارند مقاله حاضر بتواند گوشه‌های ناشناخته­ای از تاریخ جزیره‌العرب را روشن کند و تکیه‌گاه قابل اعتمادی در شناخت تحولات این سرزمین پس از ظهور اسلام باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Voluntary Provision of Public Goods (A Case Study: The Provision of Security in the Pre-Islamic Arabia)

نویسندگان [English]

  • Elyas Naderan 1
  • Mohammad Javad Sharifzadeh 2
قرآن کریم
ابن أثیر، عز الدین أبو الحسن (1385)، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر - دار بیروت.
ابن حبیب، ابوجعفر محمد (بی‌تا)، المحبر، تحقیق ایلزة لیختن شتیتر، بیروت:
دارالآفاق الجدیدة.
ابن سعد، محمد (1410)، الطبقات الکبرى، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الأولى.
ابن منظور، محمد بن مکرم‏ (1414)، لسان العرب‏، بیروت: دار صادر، الطبعة الثالثة.
ابن هشام (1375)، زندگانى محمد(ص) پیامبر اسلام، ترجمه سیدهاشم رسولى، تهران: انتشارات کتابچى، چاپ پنجم (نام عربی کتاب السیرة النبویة است).
افغانی، سعید (1960)، اسواق العرب فی الجاهلیة و الاسلام، دمشق: دارالفکر، الطبعة الثانیة.
امین المصری، احمد (1964)، فجر الاسلام: یبحث عن الحیاة العقلیه فی صدر الاسلام الی آخر الدولة الامویة، قاهره :مکتبة النهضة المصریة.
بلاذرى، أحمد بن یحیى بن جابر (1959)، انساب الأشراف، تحقیق محمدحمیدالله، مصر: دارالمعارف.
جعفریان، رسول (1382)، سیره رسول خدا(ص)، قم: انتشارات دلیل ما.
حتی، فیلیپ (1366)، تاریخ عرب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات آگه.
زرگری‌نژاد، غلامحسین (1378)، تاریخ صدر اسلام (عصر نبوت)، تهران: انتشارات سازمان مطالعه وتدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
سالم، عبدالعزیز (1380)، تاریخ عرب قبل از اسلام، ترجمه باقر صدری­نیا، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
شهیدی، سیدجعفر (1362)، تاریخ تحلیلی اسلام تا پایان امویان، تهران: انتشارات مرکز
نشر دانشگاهی.
طبری، أبوجعفر محمد بن جریر (1967)، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت: دار التراث، الطبعة الثانیة.
علی، جواد (1970)، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت: دارالعلم للملایین.
فیاض، علی‌اکبر (1335)، تاریخ اسلام، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
لاپیدوس، آیرا (1381)، تاریخ جوامع اسلامی، ترجمه علی بختیاری­زاده، تهران:
انتشارات اطلاعات.
مسعودی، أبوالحسن على بن الحسین (1374)، مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى، چاپ پنجم.
میکل، آندره با همکاری هانری لوران (1381)، اسلام و تمدن اسلامی، ترجمه حسن فروغی، تهران: انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم اسلامی دانشگاه‌ها (سمت).
وزارة التعلیم العالی (1419)، اطلس المملکة العربیة السعودیة، الریاض: وزارة التعلیم العالی.
یعقوبی، احمد بن اسحاق (1374)، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
Alchian, A.A. (1965), Some Economics of Property Rights. In Economic Forces at Work, ed. A.A. Aichian. Indianapolis, IN: Liberty Press, 1977.
Arrow, K.J. (1969), the Organization of Economic Activity: Issues Pertinent to the Choice of Market Versus Nonmarket Allocation, in US Congress, Joint Economic Committee, The Analysis and Evaluation of Public Expenditures: the PPB System, Vol. 1, Washington GPO, pp. 47-66.
Axelrod, R. and W.D. Hamilton. (1981), "the Evolution of Cooperation", Science 211, pp. 1390-1396.
Buchanan, J.M. (1965), "An Economic Theory of Clubs", Economica, 32, 125, pp. 1-14.
Buchanan, J.M. (1968), the Demand and Supply of Public Goods. Chicago: Rand McNally.
Cheung, S.N.S. (1969) the Theory of Share Tenancy, Chicago: University of Chicago Press.
Cheung, S.N.S. (1973), "the Fable of the Bees: An Economic Investigation", Journal of Law and Economics, 16, pp. 11-33.
Coase, R. (1960), "the Problem of Social Cost", Journal of Law and Economics, 3, pp. 1-44.
Coase, R. (1974), "the Lighthouse in Economics", Journal of Law and Economics, 17, pp. 357-76.
Cooter, R. and T. Ulen. (2000), Law and Economics, (3td ed), New York: Harper Collins.
Cullis, J.G. and P.R. Jones (1997), Public Finance and Public Choice, 2nd Edition, Oxford: Oxford University Press.
Demsetz, H.M. (1967), "Toward a Theory of Property Rights", American Economic Review, 57, pp. 347-359.
Gruber, J. (2014), Public Finance and Public Policy, Fourth Edition, New York: Worth Publishers.
Klaes, M. (2008), History of Transaction Costs, in Durlauf, S. N. and Blume, L.E. (eds), the New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd edition, Vol.8, pp. 363-367.
Klein, D.B. (1990), "the Voluntary Provision of Public Goods? the Turnpike Companies of Early America", Economic Inquiery, 28, pp. 788-812.
Margolis, J.A. (1955), "Comment on the Pure Theory of Public Expenditure", Review ofEconomics and Statistics, 37, 4, pp. 347-9.
Marwell, G. and R. E. Ames (1981), "Economists Free-Ride, Does Anyone Else? Experiments on the Provision of Public Goods", IV, Journal of Public Economics, 15, 3, pp. 295-310.
McChesney, F.S. (1986), "Government Prohibitions on Volunteer Färe Fighting in Nineteenth Century America: A Property Rights Perspective", Journal of Legal Studies, pp. 69-92.
McManus, J.C. (1972), "An Economic Analysis of Indian Behavior in the North American Fur Trade", Journal of Economic History, 32, pp. 36-53.
Oakland, W.H. (1987), Theory of Public Goods in Handbook of Public Economics, vol. II, edited by A.J. Auerbach and M. Feldstein, North-Holland: Elsevier Science Publishers B. V. pp. 485-535.
Peacock, A. (1979), the Economic Analysis of Government and Related Themes. Oxford: Martin Robertson.
Samuelson, P.A. (1954), "the Pure Theory of Public Expenditure", Review of Economics and Statistics 36, pp. 387-389.
Samuelson, P.A. (1955), "Diagrammatic Exposition of a Theory of Public Expenditure, Review of Economics and Statistics, 37, pp. 350-356.
Sandier, T. (1977), "Impurity of Defense: An Application to the Economics of Alliances", Kyklos, 30, 3, pp. 443-60.
Shubik, M. (1959), Strategy and Market Structure: competition, Oligopoly and the Theory of Games. New York: Wiley.
Taylor, M. (1976), Anarchy and Cooperation. London: Wiley.
Umbeck, J. (1977) "the California Gold Rush: A Study of Emerging Property Rights", Explorations of Economic History, 14: pp. 197-226.