نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهدی صادقی شاهدانی ¹
• حمیدرضا مقصودی ²
• مصطفی رشیدی طغرالجردی ³

¹ دانشیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق(ع)

² دانشجوی دکترای اقتصاد اسلامی، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق(ع)

³ دانشجوی دکتری مدیریت دولتی، دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

حدّ مصرف بهینه از مسائلی است که سال‌هاست در مکاتب مختلف مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفته است. «رهبانیت در مصرف»، «مصرف حداکثری به منظور حداکثرسازی لذت و مطلوبیت افراد، سازمان‌ها و جوامع» و «مصرف حد میانه» و «حد مصرف عقلانی» از پیشنهاداتی است با توجه به انگیزه‌ها و اهداف مکاتب مختلف توسط نظریه‌پردازان مطرح شده است. از این رو شناسایی ابعاد مدل بهینه مصرف از دیدگاه اسلام، جایگاه ویژه‌ای دارد.
این تحقیق در صدد آن است که با بررسی منابع اسلامی، گونه‌های مختلف شاخص‌های مصرفی تأیید و یا رد شده از دیدگاه اسلام را بررسی کرده و محدوده مصرف عقلانی در این مکتب را معرفی کند. لذا سؤالی که در این نوشتار به دنبال رسیدن به پاسخ آن هستیم این است که محدوده مصرف عقلانی در اسلام چگونه است.
استراتژی این پژوهش کیفی و روش استفاده‌ شده در آن تحلیل تماتیک است و متون و اسناد کتابخانه‌ای در این زمینه مورد بررسی قرار گرفته‌است. در نهایت مدل مفهومی استخراج شده، در سه محور مصرف افراطی، مصرف عقلانی و مصرف تفریطی به همراه مؤلفه‌های آن‌ها معرفی شده‌ است. مؤلفه‌های مصرف افراطی عبارت از اسراف، تبذیر، اتراف، اضاعه و حرص، مؤلفه‌های مصرف متعادل عبارت از عدالت، انصاف، قوام، قناعت و شکر و مؤلفه‌های مصرف تفریطی عبارت از اقتار، بخل و امساک، لئامت و عسر و حرج می‌باشند. جهت دستیابی به این مؤلفه‌ها، شریعت اسلامی قواعدی را مورد استفاده قرار می‌دهد که این قواعد عبارتند از قاعده نفی عسر و حرج، قاعده لاضرر و قاعده عدم افراط و عدم تفریط.

کلیدواژه‌ها

• مصرف
• حد عقلانی
• مدلسازی مفهومی
• افراط
• تفریط

عنوان مقاله [English]

Conceptual Modeling of the Rational Level of Consumption from an Islamic Perspective

نویسندگان [English]

• Mahdi Sadeghi Shahdani ¹
• Hamidreza Maghsudi ²
• Mostafa Rashidi Toghrolgerdi ³

¹ Associate professor, Faculty of Islamic studies and economics, Imam Sadiq University

² Ph.D. candidate in economics, Faculty of Islamic studies and economics, Imam Sadiq University

³ Ph.D. candidate in governmental management, Faculty of management and accounting, Allameh Tabatabaee University

چکیده [English]

The optimal level of consumption is one of the issues that have been discussed for a long time in different school of thoughts. "Monkish consumption", "maximum consumption to maximize pleasure and utility of people, organizations and societies", "the average level of consumption" and "the rational level of consumption" are some of the suggestions that have been proposed by different theorists regarding diverse incentives and goals of school of thoughts. Therefore, it is of high importance to evaluate the dimensions of the optimal model of consumption considering the Islamic view. Focusing on the Islamic sources, this paper tries to evaluate different kinds of consumption indices from the Islamic point of view and shed lights on the limits of rational consumption in Islam. Considering this, the question that we try to answer in this research is that: “what is the area of rational consumption level in Islam?”. The strategy of this research is qualitative and the methodology used is of thematic nature. In addition, different sources and books are reviewed in this regards.
Finally the extracted conceptual paper is presented in three areas which are: extremist consumption, rational consumption and non-extremist consumption. In each of these, their main components are introduced. The components of the extremist consumption include: Israf, Tabzir, Etraf, Izaee and Hers; The components of the rational consumption are: Justice, Fairness, Qavam, Qanaah and Shokr and finally the components of non-extremist consumption include: Iqtar, Bokhl, Imsak, Leamah, Osr and Haraj. To reach this end, the Islamic Shariah uses some rules including: no Osr and Haraj, no Dharar and no extreme behavior.

کلیدواژه‌ها [English]

• consumption
• rational limit
• conceptual modeling
• extreme consumption
• moderation