جایگاه تاریخ اقتصادی- اجتماعی در روش شناسی تدوین الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت

نویسنده

استادیار دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

تدوین الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت تلاشی هدفمند برای ساختن تمدنی برآمده از هویت اسلامی- ایرانی است. مقاله حاضر در تلاش است تا نشان دهد تدوین الگوی مذکور بدون مراجعه گسترده به تاریخ اقتصادی- اجتماعی بشر پر ایراد خواهد بود. این امر بیش از هر چیز از اهمیت معرفتی و روش­شناختی تاریخ در شناخت قواعد و اسلوب­های حاکم بر حرکت اقتصاد در جوامع گوناگون نشأت می­گیرد. مطالعه تاریخ از زاویه دیگری نیز برای ما حائز اهمیت است. مطالعه تاریخ بومی ما به ویژه تاریخ تمدن اسلامی نه تنها امکان تحقق الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت را تایید می­کند بلکه در سینه خود مملو از درس­هایی است که می­تواند در شکل دادن آینده ما مفید باشد. مسلمانان در فاصله قرن­های سوم تا پنجم هجری قمری توانستند به سطحی از شکوفایی و رونق اقتصادی برسند که ملل اروپایی تنها پس از چند قرن تلاش و کوشش به آن دست یافتند. اگر چه بخش مهمی از سازوکارها و ابعاد اقتصادی- اجتماعی تاریخ تمدن اسلامی همچنان مغفول و ناشناخته مانده است اما آنچه بیش از همه مورد نیاز است به کارگیری رویکردی مناسب برای استخراج و تفسیر میراث تاریخی مسلمانان است. ما در این پژوهش کوشیده­ایم رویکرد روش­شناختی مذکور را معرفی کنیم و نشان دهیم که چگونه می­توان از این ذخیره ارزشمند تاریخی، الگویی پویا و ارزشمند استخراج کرد. چنانکه از مجموع استدلالات مقاله بر می­آید تدوین الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت نیازمند تحول در روش­شناسی مطالعات اقتصادی، استفاده بیشتر از روش تاریخی و به کارگیری رویکرد نهادی به تاریخ تمدن اسلامی- ایرانی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

On the Role of the Socio-Economic History in the Methodology of the Islamic-Iranian Progress Model

نویسنده [English]

  • Mohammad Javad Sharifzadeh

Assistant Professor, Faculty of Islamic studies and economics Imam Sadeq University

چکیده [English]

The preparation of "the Islamic-Iranian Progress Model" is a purposeful effort to build a civilization based on the Islamic-Iranian identity. This paper has tried to show that this model could not be developed without reference to the wider socio-economic history especially the history of Islamic-Iranian civilization. It is based on the fact that no one can understand the patterns that rule different communities without referring to history. Muslims from third to fifth Islamic centuries reached a level of economic prosperity that European nations only achieved after some centuries. In this study we attempt to introduce this approach and show how to extract a valuable and dynamic progress model from historical valuable stocks. The results of this paper show that the preparation of the Islamic-Iranian Progress Model needs a change in the method of economic studies, the use of historical methods and applying the institutional approach to the history of Islamic-Iranian civilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • economic history
  • methodology
  • Islamic Economics
  • Islamic Market
  • Islamic –Iranian Progress Model

 

The preparation of "the Islamic-Iranian Progress Model" is a purposeful effort to build a civilization based on the Islamic-Iranian identity. This paper has tried to show that this model could not be developed without reference to the wider socio-economic history especially the history of Islamic-Iranian civilization. It is based on the fact that no one can understand the patterns that rule different communities without referring to history. Muslims from third to fifth Islamic centuries reached a level of economic prosperity that European nations only achieved after some centuries. In this study we attempt to introduce this approach and show how to extract a valuable and dynamic progress model from historical valuable stocks. The results of this paper show that the preparation of the Islamic-Iranian Progress Model needs a change in the method of economic studies, the use of historical methods and applying the institutional approach to the history of Islamic-Iranian civilization.

ابن خلدون، عبد الرحمن (1375)، مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادى، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى، چاپ هشتم.
پولانی، کارل (1391)، دگرگونی بزرگ: خاستگاه­های سیاسی و اقتصادی روزگار ما، ترجمه محمد مالجو، تهران: پردیس دانش.
داب، موریس (1379)، مطالعاتی در زاد و رشد سرمایه­داری، تهران: نشر نی.
دورانت، ویل (1366)، تاریخ تمدن (عصر ایمان)، جلد چهارم، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
ژید، شارل و شارل ریست (1370)، تاریخ عقاید اقتصادی، ترجمه کریم سنجابی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
صادقی تهرانی، علی (1370)، «گامی در تحلیل اقتصادی ویژگی­های رفتاری در نظام اقتصاد شهری تمدن اسلامی»، مجموعه مقالات فارسی اولین مجمع بررسی­های اقتصاد اسلامی، زیر نظر محمد واعظ زاده خراسانی، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی، جلد سوم، صص125-172.
کلارک، باری (1389)، اقتصاد سیاسی تطبیقی، ترجمه عباس حاتمی، تهران: نشر کویر.
مارکس، کارل (1388)، سرمایه: نقدی بر اقتصاد سیاسی، جلد اول، ترجمه حسن مرتضوی، تهران: نشر آگاه.
متز، آدم (1362)، تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری یا رنسانس اسلامی، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران: امیرکبیر.
ممتحن، حسینعلی (1357)، کلیات تاریخ عمومی، جلد دوم،‌ تهران: انتشارات دانشگاه ملی ایران.
مینی، پیرو (1375)، فلسفه و اقتصاد، مبادی و سیر تحول نظریه اقتصادی، ترجمه مرتضی نصرت و حسین راغفر، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
نورث، داگلاس (1377)، نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی، ترجمه محمدرضا معینی، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
همو (1379)، ساختار و دگرگونی در تاریخ اقتصادی، ترجمه غلامرضا آزاد ارمکی، تهران: نشر نی.
وبر، ماکس (1388)، اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری، ترجمه عبدالکریم رشیدیان و پریسا منوچهری کاشانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
Acemoglu, D. and Johnson, S. and Robinson, J. A. (2005), "Institutions as a Fundamental Cause of Long-Run Growth", Handbook of Economic Growth, P. Aghion and S. N. Durlauf (eds.), New York: Elsevier B.V. Vol. 1, pp.385-472.
Coase, R. (1960), "The Problem of Social Cost", Journal of Law and Economics, Vlol. 3, pp.1-44.
David, P. (1994), "Why Are Institutions the 'Carriers of History’?: Path Dependence and the Evolution of Conventions, Organizations and Institutions", Structural Change and Economic Dynamics, No. 3, Vol. 5, pp.205-220.
Eggertsson, T. (1990), Economic Behavior and Institutions, Cambridge: Cambridge University Press.
Fusfeld, D.R. (2008), "Methodenstreit", in The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd edition, S. N. Durlauf and L.E. Blume (eds), New York: Palgrave Mcmillan, Vol. 5, pp.585-586.
Greif, A. (1993), "Contract Enforceability and Economic Institutions in Early Trade: The Maghribi Traders' Coalition", American Economic Review,No. 83, pp.525-548.
Hodgson, G. M. (2008), "Markets", in The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd edition, S. N. Durlauf and L.E. Blume (eds), Vol. 5, pp.324-331.
Parisi, F. (2008), "Coase Theorem", in The New Palgrave Dictionary of Economics, 2nd edition, S. N. Durlauf and L.E. Blume (eds), New York: Palgrave Mcmillan, Vol. 1, pp.855-861.
Popper, Sir K. R. (1960), The Poverty of Historicism, London: Routledge & Kegan Paul.
Robbins, L. (2000), A History of Economic Thought: The LSE Lectures, edited by S. G. Medema and W. J. Samuels, Princeton: Princeton University Press.